Annette Mosman - CEO van pensioenuitvoerder APG

Annette Mosman - CEO van pensioenuitvoerder APG


APG is de grootste pensioenuitvoeringsorganisatie van Nederland. Deze organisatie werkt voor diverse pensioenfondsen en werkgevers in onderwijs, overheid, bouw, schoonmaak, woningcorporaties, sociale werkvoorziening, medisch specialisten en architectenbureaus. Het motto van APG; "een goed inkomen voor nu, straks en later". Op korte termijn gaat het pensioenstelsel worden vernieuwd. Wat er gaat veranderen voor miljoenen Nederlanders en hoe APG haar koers uitzet in deze dynamische tijden, daarvoor gingen we in dialoog met Annette Mosman. Zij is CEO met een visie, waarin de mens centraal staat en kan rekenen op een waardevol pensioen.

Je bent CEO van APG hoe is dit op je pad gekomen en waarom ben je deze uitdaging aangegaan?

Mijn ouders waren ondernemend met een sigarenzaak in de Beethovenstraat in Amsterdam. En het was mijn vader die vond dat ik eerst het heao moest doen. Die opleiding vond ik nogal praktisch, dus viel daarna mijn keuze op de studie economie. Vervolgens ben ik aan de slag gegaan bij KPMG. Hier heb ik de opleiding voor registeraccountant gedaan. Daarna werkte ik ruim 8 jaar bij Generali. Toen ik daar vertrok in 2018 was ik ceo en sinds 2018 werk ik bij APG; eerst als cfo en sinds 1 maart 2021 als ceo.

Ik denk vaak terug aan een wandeling die ik met een dierbare vriendin maakte, omdat ik daardoor heel helder inzag waar we het bij APG voor doen. Ze heet Audrey en is onderwijzeres. Ze vertelde me hoe blij ze was, dat ze na haar pensioen in haar huis kan blijven wonen. Kennelijk was het voor haar lange tijd onzeker of dat wel financieel haalbaar zou zijn. Ik schrok daarvan. Het maakt duidelijk hoe belangrijk het is wat we hier allemaal doen, en hoe groot de impact van ons werk is op het leven van mensen.

Deze functie brengt veel verantwoordelijkheid met zich mee en vraagt om gedegen maar ook gedurfd leiderschap, kun je met iedereen goed handballen?

Het is leuk dat je het over handballen hebt, ik was daar vroeger best fanatiek in. Sport heeft altijd wel mijn aandacht gehad, met name teamsport. Mede daarom ben ik ook commissaris bij Ajax, en penningmeester bij NOC*NSF. Organisaties die op sportief gebied het verschil willen maken. Ook bij APG willen we elke dag opnieuw echt het verschil maken. We verzorgen de uitvoering voor 8 fondsen, 4.5 miljoen deelnemers en meer dan 600 miljard euro belegd. Dat doen we op een maatschappelijk betrokken, duurzame en innovatieve wijze. Dat is ook topsport bedrijven!

Zelf streef ik modern leiderschap na. Resultaatgericht zodat iedere generatie een goed inkomen heeft; nu, straks en later. APG is ook een maatschappelijke organisatie. Dat betekent meer dan alleen zorgen voor een goed resultaat; een goed pensioen. Nadenken wat voor bedrijf je wil zijn. Wat is een goed pensioen? Dat is meer dan alleen rekenmodellen en data van de deelnemers. Het is ook zorgen voor een 'menselijke' uitvoering.

De menselijke maat moet centraal staan en veel ruimte voor interactie en dialoog met onze stakeholders. De tijd dat organisaties in 'splendid isolation' bepaalden wat goed was voor een klant of deelnemer, is voorgoed voorbij. Dit betekent dat we als langetermijnbelegger ook begaan zijn met de wereld waarin de deelnemers leven. Wat heb je straks aan een goed pensioen als de wereld om je heen onleefbaar is geworden?

Er komt eindelijk een nieuw pensioenstelsel. Wat blijft hetzelfde en wat gaat er veranderen?

Het Nederlands pensioenstelsel is ontzettend goed. Sterker nog, dit is het op één na beste pensioenstelsel ter wereld. Onze ouderen hoeven niet te werken na hun pensioenleeftijd om in hun basisbehoeften te voorzien. Dat is in veel landen toch wel anders. In Duitsland bijvoorbeeld, komt armoede onder de gepensioneerden drie keer zo vaak voor. En in het Verenigd Koninkrijk is dat vier keer zo vaak. In de VS zelfs zeven keer!

In de komende jaren gaat er veel veranderen, want we worden ouder. De arbeidsmarkt en werkgeverschap veranderen ook volop. Nederland telt inmiddels 1.7 miljoen zzp'ers en mensen met een flexibel contract. Arbeidscontracten worden korter. We werken langer en wisselen vaker van baan. Het heeft allemaal grote gevolgen voor de financiële fitheid van mensen.

Momenteel wordt er volop gewerkt aan het 'Pensioen van Straks'. Als je op de site van de rijksoverheid kijkt, dan is het voornaamste doel van het nieuwe stelsel helder: Nederland is toe aan een transparanter en persoonlijker systeem. Ik zie het als onze taak om ervoor te zorgen dat er een nieuw stelsel komt dat nóg beter is voor de deelnemers, en voor Nederland.

Wat we willen behouden is de collectiviteit en ook de solidariteit. Honderd jaar geleden heeft Nederland ervoor gekozen om samen voor pensioen te zorgen. Dat is een onwaarschijnlijk belangrijk besluit geweest, met enorme positieve gevolgen. Nieuw is dat we meer mogelijk maken voor ieder individu. De deelnemer krijgt meer inzicht in rendement, in kosten, en ook inzicht in duurzaamheid wordt steeds belangrijker.

Wellicht het meest onderschatte effect van het nieuwe stelsel, is dat het leidt tot een andere relatie met deelnemers. Ik verwacht dat de deelnemers bij de overgang naar het nieuwe contract, uiterst alert zullen zijn op wat er voor hen gaat veranderen.

Meer vragen is prima, meer zorgen niet. Deelnemers moeten weten, ervaren en voelen dat we er voor hen zijn. We moeten hen de informatie geven die zij nodig hebben om hun eigen pensioen te begrijpen. En ze moeten erop kunnen vertrouwen, dat we er alles aan doen om goed met hun pensioen om te gaan.

Daarnaast gaan we ons nog meer inspannen voor de mensen om financieel fitter te worden. Denk daarbij aan een prachtig voorbeeld zoals 'Geldvinder'. En dat geldt vooral voor vrouwen, want vrouwen bouwen vaak veel minder pensioen op.

Zeven op de tien vrouwen gaan parttime werken als er kinderen komen, tegen twee op de tien mannen. Jaarlijks kan dat voor vrouwen zomaar rond 10.000 euro minder pensioen betekenen.

Wanneer komt er een nieuw pensioenstelsel? Is er een definitieve datum gepland?

De uiterste datum voor fondsen om over te stappen is 1 januari 2027. Maar het is ook het doel om de nieuwe wetgeving in te laten gaan op 1 januari 2023. We gaan ervan uit dat onder voorwaarde van de wetgeving, op 1 januari 2025 de eerste klant overgaat naar het nieuwe pensioenstelsel. Dat betekent dus dat we nog drie jaar de tijd hebben.

Er wordt positief gereageerd op indexatie van de pensioenen, maar hoe werkt dat precies en wat zijn de voordelen hiervan?

De Wet Toekomst Pensioenen treedt naar verwachting op 1 januari 2023 in werking; een jaar later dan in het Pensioenakkoord is afgesproken. Daarom is wetgeving toegezegd om er voor te zorgen dat in de aanloop naar het nieuwe stelsel, al in 2022 met terugwerkende kracht geïndexeerd kan worden.

De aanleiding voor deze wetgeving is de wens om te voorkomen dat pensioenfondsen tijdens de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel, maatregelen moeten nemen die onder het nieuwe stelsel niet nodig zouden zijn. Denk aan pensioenverlaging of niet, dan wel minder indexeren.

De vraag of pensioenfondsen kunnen indexeren is trouwens niet aan ons, maar aan onze klanten van de pensioenfondsen. Wij adviseren onze klanten alleen over een goede uitvoering. Daarbij is vooral van belang dat een fonds weloverwogen kan beslissen, om al in de aanloop naar het nieuwe pensioenstelsel te indexeren

Wij moeten met onze fondsen inzichtelijk maken, of zo'n keuze in het belang is van de deelnemers en wat dat voor hen betekent. Dat geldt voor de deelnemers die nu van hun pensioen genieten, maar ook die net  beginnen met de opbouw van hun pensioen.

In hoeverre zien jullie reële kansen om boven de 105% dekkingsgraad te komen en te blijven?

De coronapandemie, toeleveringsproblemen in allerlei sectoren, spanningen tussen China en de Verenigde Staten, of Rusland en Oekraïne. Allemaal trends die leiden tot een toenemende zorg over inflatie. Maar desondanks werd 2021 een fantastisch beleggingsjaar.

De collega's in asset management vermoeden dat het in 2022 meer zal gaan over hoe de economie zich gaat aanpassen aan de hoge inflatie, en hoe oververhitting kan worden voorkomen.

Maar naast beleggingen is voor de bij ons aangesloten pensioenfondsen, met name de hoogte van de kapitaalmarktrente van belang. Een verhoging met een paar procentpunt doet de dekkingsgraad snel stijgen.

Voor rendementen zijn we dus sterk afhankelijk van de ontwikkelingen in de markt. Het goede nieuws is dat de beleggingsresultaten van APG, de markt jaar na jaar verslaan!

Wat voor impact heeft digitalisering voor jullie in samenwerking met vele betrokken stakeholders?

Digitalisering vormt een essentieel onderdeel van de zogeheten APG 2025-strategie. Hiermee kunnen we ons beter organiseren en faciliteren richting onze klanten: de fondsen en toezichthouders. Zij willen steeds meer inzicht krijgen in wat we doen op digitaal gebied. Zeker omdat thema's als cybercriminaliteit een toenemende risico vormen voor onze operationele continuïteit.

Ook het 'Pensioen van Straks' is een mooie kans om de zaken echt anders aan te pakken. We moeten mensen proactiever informeren. En om dat te bereiken moeten we een technologiebedrijf worden dat in alles wat het doet, als het ware "wij staan voor deelnemers" ademt.

Digitalisering is ook van onschatbaar belang op alle aspecten van asset management. Het is hoe we onze vooruitgang als bedrijf zekerstellen, concurrerend blijven en beter kunnen presteren dan de markt. Het stelt ons in staat om aan de veranderende behoeften van onze klanten te voldoen en informatievoordeel te behalen.

Het belangrijkste is het transformeren als organisatie, waarbij we nieuwe technologie zoals kunstmatige intelligentie omarmen in onze processen én manier van werken. Data en digitalisering gaan heel andere eisen stellen aan ons als organisatie, en aan ons als individuele medewerker.

Verantwoordelijkheid en transparantie worden belangrijker in fonds management. Kan dit ertoe leiden dat er defensiever zal worden belegd?

Ons beleggingsbeleid gaat uit van vier grote pijlers, namelijk: kosten, rendement, risico en duurzaamheid. Dat laatste aspect niet meenemen, levert uiteindelijk meer risico op voor het rendement op lange termijn. Een voorbeeld is de investering in vastgoed. We weten van alle gebouwen waarin we belegd zijn, in hoeverre deze blootgesteld zijn aan klimaatverandering.

We kijken naar de kans op overstromingen, orkanen, hoe gaat de stad of het land waarin het pand staat om met hitte. We beleggen immers om 4.7 miljoen Nederlanders een stabiel pensioen te bieden.

We beleggen wereldwijd, dus als er een orkaan of overstroming is in de Verenigde Staten, dan raakt dat ook onze beleggingen en de rendementen van onze deelnemers. Met de fondsen beleggen we bijna net zoveel als twee jaar rijksbegroting. Dat is een enorme verantwoordelijkheid. Wij behoren dan ook tot de wereldtop van verantwoord beleggen.

Bij APG hebben we een blijvend, sterk geloof in duurzaamheid. Dit weerspiegelt ook de visie van onze pensioenfondsklanten, die hun beleggingsbeleid op het gebied van duurzaamheid blijven ontwikkelen. Daar komt bij dat onze fondsen te maken hebben met deelnemers die steeds mondiger worden. Zij eisen transparantie en inzicht waar hun pensioengeld in wordt belegd.

Het is onze kerntaak om de fondsen te helpen bij het maken van goede keuzes in het beleggingsbeleid en dit uit te dragen. Zij geven ons nadien het mandaat om de gemaakte keuzes uit te voeren. Tien jaar geleden belegden we bijvoorbeeld nog in tabak. Dat gebeurt niet meer. Je ziet dat nu ook bij fossiele brandstoffen, zo heeft ABP aangekondigd daaruit te willen stappen.

In nauwe samenwerking met dit fonds doen we dat op zorgvuldige wijze. Dat is niet defensief. Integendeel, we stellen juist steeds hogere eisen aan de bedrijven waar we namens onze pensioenfondsklanten in beleggen. Wij willen met onze beleggingen de aanjager zijn van verduurzaming, het behoud van biodiversiteit en de energietransitie zoveel als mogelijk stimuleren.

Waar wij als APG goed in zijn, is het meetbaar maken van onze impact. Bijvoorbeeld hoeveel een belegging bijdraagt aan de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. Dit doen we wereldwijd met het zogenoemde Sustainable Development Investments Asset Owner Platform. 

We bouwen ook aan samenwerkingen op het gebied van duurzaamheid en biodiversiteit. Zo ondersteunt APG het Partnership for Biodiversity Accounting Financials. Hier ontwikkelen financiële instellingen een gezamenlijke methodiek, om de impact van hun beleggingen op biodiversiteit te meten en rapporteren. Via hun beleggingen kunnen ze op deze wijze gericht sturen op herstel en bescherming van de natuur.

Wat doet APG op het gebied van venture capital en de markt van start ups en scale ups?

APG is één van de grootse venture capital beleggers in Nederland met 500 miljoen euro. Dit gaat via INKEF en wordt gespreid in biotech, health, ict, nieuwe media en fintech. Daarnaast hebben we 250 miljoen euro in de energietransitie in Nederland. Dit gaat via ANET.

Traditioneel gezien is investeren in start ups en scale ups niet het terrein voor beleggers van pensioengeld. De redenering was dat vergelijkbare rendementen zijn te behalen met private equity beleggingen. Deze laten veel minder ongewenste volatiliteit zien, dus minder risico. Bovendien beleggen pensioenfondsen ook liever grote bedragen ineens. Het onderzoeken of een bedrijf de investering waard is kost namelijk veel tijd en het vraagt om de juiste kennis. Dat maakt het beleggen met kleinere investeringen in scale ups relatief duur.

Echter, de wereld verandert in een hoog tempo en dat heeft ook gevolgen voor beleggers van pensioengeld. De venture capital sector in Nederland is volwassener geworden. Er is steeds meer geld nodig en daarnaast valt een acceptabel rendement, in relatie tot het risico, te behalen. Er is ook een tendens waarbij technische en digitale ontwikkelingen steeds sneller gaan. Dit betekent dat institutionele beleggers sneller moeten schakelen en inspelen op maatschappelijk relevante en financieel interessante kansen.

Dat biedt mogelijkheden om met onze investeringen impact te realiseren. Dus naast bedrijven van vandaag, ook bedrijven van morgen in de portefeuille te hebben.
Start ups en scale ups spelen namelijk een toenemende rol bij duurzaam en verantwoord beleggen. Dit onder meer door de ontwikkeling van nieuwe technologieën en praktische toepassingen daarvan.

Het beleggen in start ups en scale ups geeft ons de gelegenheid om expertise op te bouwen. Voor onszelf, en voor onze pensioenfondsklanten op het gebied van energietransitie en biodiversiteit.

De portfoliomanagers kunnen zo kennis en netwerken opbouwen. En in eerste instantie op relatief kleine schaal laten zien dat een gekozen strategie ook werkt.

Door vroeg in te stappen bij start ups en scale ups heb je als belegger een prima positie bij de groei van het bedrijf. Wij kunnen zo'n belegging als die tot volle wasdom komt, een plek geven in één van de andere asset klassen voor infra, private equity enzovoort.

APG onderzoekt nog verder hoe we in samenwerking met de overheid kunnen beleggen in start ups en scale ups. Een publiek-private samenwerking kan een goede oplossing zijn, waarbij de overheidsinstelling een deel van het risico afdekt, of de investering voor haar rekening neemt door middel van subsidie.

Past het beleggen in fysieke infrastructuur ook in jullie portfolio?

Inderdaad zien we dat we meer in de zogeheten 'echte' economie beleggen. Vastgoed en infrastructuur. Deze beleggingen leveren voor de lange termijn een stabiel rendement op en we hebben genoeg fondsmiddelen om zulke enorme projecten te kunnen financieren.

Beleggingen worden sterk gedreven door de mondiale trends die we volgen, zoals: digitalisering, vergrijzing, een toenemende vraag naar gezondheidszorg en de energietransitie. Dat vertaalt zich in meer beleggingen in datacentra, energienetwerken en windparken op land en zee. En ook onderzoekcentra en ziekenhuizen.

Grote geopolitieke ontwikkelingen kunnen veel impact hebben op financiële markten, zeker in deze tijd. Wat is jullie visie daarop?

APG is een verantwoorde langetermijnbelegger. Onze beleggingen hebben een horizon van vijf tot tien jaar, of zelfs twintig jaar. Iedere belegger moet nadenken over de mogelijke consequenties als de spanning ergens oploopt. Alleen betekent dit niet per definitie dat je maar moet weglopen en verkopen. Onderzoek laat zien dat het voor beleggers meestal beter is om te blijven zitten. Bovendien kan het, bijvoorbeeld vanuit humanitair of ecologisch oogpunt, belangrijk zijn om via beleggingen 'boots on the ground' te houden.

Overheden en bedrijven weten dan, dat er als het ware 'mee wordt gekeken' met hun gedragingen.

Wat spreekt je persoonlijk zo aan als het gaat om de rol die je binnen APG vervult?

Het voelt voor mij als een voorrecht om met APG voor pensioenfondsen, werkgevers en deelnemers, alles in het werk te stellen om de grootste 'verbouwing' uit de historie van het pensioenstelsel tot een groot succes te maken. Het is nodig dat we als mens én bedrijf fysiek en mentaal in topconditie zijn. Alle data moeten we kunnen vertalen naar scenario’s, communicatie, adviezen en aanpakken. Goed en oprecht luisteren bepaalt meer en meer de toekomst van een bedrijf.

Wij hebben een unieke rol in Nederland: zorgen voor continuïteit in het collectieve pensioen van nu én van straks. Nederland is het mooiste land om met pensioen te gaan, ook de komende 100 jaar!