Week tegen Eenzaamheid 2021: Van donderdag 30 september t/m 7 oktober. Meer dan een miljoen Nederlanders voelt zich vaak eenzaam. Dat gevoel zie je niet aan de buitenkant en de mate kan per persoon verschillen. Waar de een tegenslag of verdriet na verloop van tijd een plekje kan geven, wordt het voor de ander steeds lastiger om positief te blijven. Deze negatieve gedachten kunnen dan overgaan in gevoelens van eenzaamheid. Dit kan iedereen overkomen. Wat zijn de signalen van eenzaamheid en hoe kun je iemand helpen als je vermoedt dat die persoon zich eenzaam voelt?

Stel je voor, je buurvrouw is een jaar geleden haar partner verloren. Het verdriet en gemis zijn groot. Vlak na het overlijden kreeg ze veel hulp en steun. Van haar kinderen, familie en vrienden. Een jaar later staan zij niet meer elke week op de stoep. Ze bellen minder om even te vragen hoe het met haar gaat. De laatste tijd merk je aan je buurvrouw dat ze in een negatieve spiraal zit. Het lijkt alsof ze niet goed voor zichzelf zorgt, ze komt niet meer vaak buiten en áls je haar spreekt, laat ze weleens vallen dat ze niet zoveel zin heeft om dingen te ondernemen. Je staat in dubio, je wil je niet opdringen. Maar je maakt je ook zorgen.

Er is geen checklist die je kunt afvinken om erachter te komen of iemand met gevoelens van eenzaamheid worstelt. Wel zijn er signalen die erop kunnen duiden dat iemand gevoelens van eenzaamheid ervaart.

• Lichamelijke signalen | Iemand ziet er de laatste tijd slecht uit, zorgt niet goed voor zichzelf of praat steeds vaker over klachten als hoofdpijn en vermoeidheid. Zo ken je die persoon helemaal niet.
• Psychische signalen | Iemand praat steeds meer over gevoelens van zinloosheid, verdriet of boosheid. De vrolijke persoon die je kende, is niet of nauwelijks meer te herkennen.
• Sociale signalen | Je ziet dat iemand steeds minder sociale contacten heeft en steun van vrienden of familie mist.
• Gedragsmatige signalen | Het valt je op dat iemand zich steeds meer terugtrekt en mensen op afstand houdt. Of dat iemand de laatste tijd veel drinkt en steeds ongezonder gaat leven.

Deze signalen betekenen niet automatisch dat iemand zich eenzaam voelt. Maar het kan er wel op duiden. Vaak gaat er een ingrijpende levensgebeurtenis aan vooraf. Zoals het overlijden van een dierbare, een scheiding, verhuizing naar een andere plaats, ziekte, werkloosheid, of financiële problemen.

Hello Radio interview met Ellis van der Meulen. Zij is

trainer, projectadviseur en gespreksleider met veel praktijkervaring op het gebied van eenzaamheid. Het gesprek gaat over wat eenzaamheid nu precies is, de verschillende soorten van eenzaamheid, wanneer er sprake is van 'echte' eenzaamheid, wat dit voor onze samenleving betekent, én hoe je samen met elkaar de eenzaamheid de baas wordt.

Ellis heeft o.a. een opleiding Sociale Gerontologie gevolgd aan de VU. Dit is een wetenschap over het ouder worden in relatie tot sociale-, lichamelijke- alsmede psychische aspecten.

Als je ziet dat iemand in jouw omgeving worstelt met iets in zijn of haar leven, wacht dan niet af. Begin het gesprek. Een simpele "Hoe gaat het met je?" kan al veel voor iemand betekenen. Neem de tijd en stel je open, eerlijk en nieuwsgierig op. Geef geen mening, advies of oplossing, maar luister naar die persoon. Blijf doorvragen en vul het verhaal niet voor de ander in. Luisteren en er zijn voor iemand kan veel betekenen.

Het kan in een klein gebaar zitten. Een kopje koffie drinken, een gesprekje in de supermarkt of samen met iemand de hond uitlaten. Zomaar een kaartje sturen of iemand helpen bij het koken of tuinieren. Samen iets doen verbindt en dat werkt beide kanten op.

Eenzaamheid is een groot maatschappelijk probleem. Je kunt dat niet voor een ander oplossen, maar het gesprek aangaan is een goed begin.

Afspreken met vrienden, een terrasje pakken, sporten met je team of bijpraten met je collega’s op kantoor. Wat hebben veel mensen dát gemist het afgelopen jaar. Corona zette een groot deel van onze sociale contacten 'on hold'. Letterlijk, want elkaar zien kon nog maar heel beperkt. Best vreemd als je bedenkt dat mensen zulke sociale wezens zijn. Meer dan een miljoen mensen in Nederland voelt zich sterk eenzaam. Door corona ervaren nog meer mensen deze gevoelens. En waar de meeste mensen hun sociale contacten langzaamaan weer oppakken, verandert er voor mensen die zich al langer eenzaam voelen niet zo veel. Deze mensen blijven zich eenzaam voelen. Maar wat is eenzaamheid precies en wat kun je eraan doen?

Ben je eenzaam als je veel tijd alleen doorbrengt? Nee, niet iedereen heeft behoefte om veel met mensen te praten, bij iemand op bezoek te gaan of met vrienden af te spreken. Eenzaamheid kun je voelen als je een hechte, emotionele band met iemand mist of heel weinig sociale contacten hebt of kán hebben. Andere mensen voelen zich eenzaam, terwijl ze veel contacten hebben. Dan sluit het contact niet aan bij de behoefte die je hebt of je kan niet jezelf zijn in de groep.

Hoe iemand zijn of haar eenzaamheid ervaart, verschilt per persoon. Eenzaamheid kan gepaard gaan met allerlei negatieve gevoelens, zoals leegte, verdriet en angst. De invloed van eenzaamheid is groot. Zeker als het langdurig aanhoudt, leidt eenzaamheid tot gezondheidsrisico’s, minder meedoen in de samenleving en een gevoel dat welzijn of geluk tekortschiet. Er kan een vicieuze cirkel ontstaan waarbij gevolgen de eenzaamheid versterken.

"Gevoelens van eenzaamheid zijn onplezierig, maar hebben ook een functie", zegt Eric Schoenmakers, socioloog en lid van de Wetenschappelijke Adviescommissie van het overheidsprogramma Eén tegen eenzaamheid. "Eenzaamheid is een signaal dat er iets niet goed gaat met je, bijvoorbeeld met hoe je naar jezelf kijkt of binnen je relaties met anderen. Net als pijn een prikkel is om je vinger tussen de deur vandaan te halen als die daar klem zit. Eenzaamheid vertelt je dat er iets moet gebeuren. Denk bijvoorbeeld aan een alleenstaande moeder die het te druk heeft om haar sociale netwerk goed te onderhouden. Ondanks dat een oplossing wellicht niet direct voor de hand ligt, is het gevoel van eenzaamheid hier wel een belangrijk signaal."

eenzaam.nl