Karolina Spaić is geboren en getogen in Servië en heeft daar een zeer strenge klassieke balletopleiding gevolgd. In 1984 verhuisde ze naar Nederland voor een opleiding Expressie door Woord en Gebaar. Met vele jaren internationale ervaring, ontwikkelde ze gaandeweg een passie voor community art en niet-westerse kunstvormen. Sinds 1992 is Karolina directeur artistiek leider van het ZID Theater. Daarnaast is ze onder meer adviseur van de Raad voor Cultuur en commissielid cultuurnota van de gemeente Utrecht. In april 2020 is ze benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Karolina ontving deze erkenning voor haar indrukwekkende werk met het ZID Theater, welke zij al 17 jaar runt vanuit de Amsterdamse Kolenkitbuurt mét een wijdvertakt internationaal netwerk.

In 1984 kwam ik naar Nederland om te studeren aan de toenmalige Academie voor Expressie door Woord en Gebaar in Utrecht. Ik wilde een ander type theaterstudie doen dan klassieke regie. Ik wilde de theaterstudie doen die je opleidt tot regisseur van een groot ensemble, zoals die in het toenmalige Joegoslavië bestond.

Ik was 20 jaar en ik kwam in een totaal andere wereld terecht dan mijn geboortestad Belgrado. Utrecht was heel erg Nederlands, en in het begin was ik de eerste en enige internationale student. Op de hele school was niemand anders die niet-Nederlands was. Drie maanden later kwam Jacky uit Aruba aan, en zij sprak al wel de Nederlandse taal. Zij en ik werden goede vriendinnen, terwijl ik niets van Aruba wist en zij niets van Joegoslavië.

Eerst woonde ik in Amsterdam bij vrienden van mijn ouders, midden in het centrum. Soms gebeurde er hilarische dingen. Zoals het gegeven dat om zes uur de hele Kalverstraat plotseling leeg was, geen mens te bekennen. Komend uit een hele andere cultuur, werd ik daar eerst bang van. Ik dacht dat er een oorlog begon, zo stil was het op straat. Ook een staking van de vuilnismannen maakte enorme indruk. Amsterdam was apocalyptisch met bergen afval op straat.

Tegelijkertijd leerde ik Nederlands op de Universiteit om het juiste niveau voor de studie te halen. En daar kwam ik gelijkgestemden tegen. Mensen uit het buitenland die naar Utrecht waren gekomen om te studeren. Tot de dag van vandaag heb ik vrienden uit die groep. Toen ik verhuisde naar een studentenflat in Utrecht vond ik meer mijn plek. We hadden een heel diverse groep van mensen uit het hele land. Maar ook internationaal en zelfs vluchtelingen. Daarin voelde ik mij meer thuis.

De studie was heel leuk. Soms liep ik tegen dingen aan, zoals lessen geïnspireerd door de Bhagwan beweging. Ik vond het veel te vreemd, en het paste niet binnen mijn cultuur. Gelukkig kregen zowel ik als Jacky hier vrijstelling van, omdat we aangaven dat de lessen niet binnen onze cultuur pasten. Later werd de academie onderdeel van de Hogeschool en steeds ‘schoolser’. Maar ik wilde per se mijn plan volgen. Gelukkig kreeg ik veel steun en medewerking van de academie, die ik afrondde. 

Nederland was toentertijd niet heel erg internationaal ingesteld. Er waren wel migranten, maar die waren voornamelijk in hun eigen kring actief. Ik heb in die tijd voor Joegoslaven en Grieken allerlei culturele activiteiten georganiseerd.

Nederland was zich er niet bewust van wat er sociaal maatschappelijk ging komen door de toename van  migranten. Het bewustzijn dat deze mensen onderdeel gingen uitmaken van de maatschappij was er niet. Men ging er van uit dat iedereen vroeg of laat wel weer terug zou keren naar eigen land.

Ik wilde ook terug. Maar toen ik afstudeerde en een jaar in het Nationaal theater in Belgrado aan het werk was, begon de Balkan oorlog. Deze duurde uiteindelijk 10 jaar. Ik besloot om weer terug naar Nederland te gaan.

Vervolg interview Karolina Spaić - lees verder