Hesther Selbeck - Therapeut en ontwikkelaar CPT

Hesther Selbeck - Therapeut en ontwikkelaar CPT


Hesther Selbeck is vrijgevestigd systeemtherapeut en ontwikkelaar van de Contextuele Paardentherapie, oftewel CPT. Dit is een doeltreffende combinatie van systeemtherapie, paardentherapie en paardrijden. Deze onderscheidende therapie biedt ze aan in Nederland, Portugal en Catalonië. Hesther is ooit begonnen als jeugdbeschermer, maar kon haar draai niet vinden in het systeem. Dit was de aanleiding om haar eigen pad te volgen in systeemtherapie en zo daadwerkelijk het verschil te kunnen maken voor getraumatiseerde jongeren en radeloze ouders. Dat Hesther met haar ontwikkelde Contextuele Paardentherapie successen zou boeken kon ze van tevoren niet weten, of misschien toch? Een visioen bracht haar in een onwaarschijnlijke reis die concreet gestalte kreeg. Ze schreef er een boek over in de stijl van het dagboek van Bridget Jones, verzorgt trainingen en geeft lezingen door het land.

Je bent van huis uit systeemtherapeut in de Jeugd GGZ. Wat voor werk is dat precies?

Ik behandel vooral jongeren met psychiatrische- en gedragsproblematiek, en hun ouders. Ook volwassenen met uiteenlopende klachten, zoals angst, depressie, trauma en onzekerheden in relaties.

Als systeemtherapeut bekijk ik problematiek vanuit de context waar het plaatsvindt; hoe iemand omgaat met zijn of haar omgeving zegt veel over de relatie die deze persoon met zichzelf heeft. Ik betrek ook broertjes en zusjes bij de behandeling. De relatie, hoe men met elkaar omgaat en communiceert, zie ik als "aangemelde cliënt". Ik bekijk problematiek vanuit een holistisch perspectief; alles hangt met alles samen, zo kunnen ook ontwikkelingen in de maatschappij bijdragen aan psychologische klachten. 

Wat heeft jou gemotiveerd om in deze sector aan de slag te gaan?

Als pubermeisje wist ik altijd al dat ik therapeut wilde worden. Ten tijde van mijn werk als jeugdbeschermer, ik was toen 25, begeleide ik een jongen van wie zijn vader zijn moeder had omgebracht. Ik realiseerde me toen dat ik meer van betekenis wilde zijn en verlangde naar verdieping en persoonlijke ontwikkeling. Ik ben mij toen gaan omscholen naar systeemtherapeut en studeerde na mijn HBO opleiding nog drie jaar.

De Nederlandse maatschappij stuurt steeds meer aan op zelfredzaamheid, wat vind je hiervan?

Dit vind ik op zich wel een goede ontwikkeling. Mensen mogen veel meer vanuit autonomie leven en minder vanuit afhankelijkheid van overheden, of van bureaucratische organisaties die helaas niet altijd 'betrouwbaar' blijken te zijn. Hiervoor hebben we een zelfbewustzijn nodig. Echter, om dit te bereiken dienen we op te groeien in veilige relaties, dienen we ons geliefd te voelen en te leren hoe we voor onszelf kunnen zorgen. Wanneer je opgroeit met generatie problematiek door oorlogen, verdriet, misbruik, verraad enzovoort, oftewel opgebouwd trauma zoals bij veel mensen aanwezig is, dan is dat minder gemakkelijk.

Er wordt dus nogal wat gevraagd van de mens, men heeft heling en herstel nodig. Daar zou op een meer liberale wijze mee omgegaan mogen worden. Ook ben ik van mening dat 'de macht' van zorgverzekeraars opgeheven dient te worden. Ze zijn te bepalend en eenzijdig, en reduceren de mens tot hokjes. Dit werkt contraproductief op de zelfredzaamheid van de mens.

Eind dit jaar moeten psychologen en psychiaters verplicht medische klantgegevens afstaan aan de toezichthouder. Wat is jouw mening hierover?

Psychologen en psychiaters dienen hiertegen in verzet te gaan en niet aan mee te werken. Het is een voortvloeisel van een destructieve ontwikkeling van bureaucratische controle en de zucht naar macht.

Daadwerkelijke, menselijke aandacht is er niet voor de therapeuten. Het is niet vanuit ondersteuning voor hen.
Behandelaren staan al genoeg onder druk, mede door de bureaucratie en onevenredige overheadkosten. En ook de vraag om nog meer herscholing in ons vak en de eisen van verplichte herregistratie maakt het intensief, terwijl onze beroepsgroep van nature leergierig is en doordrenkt met reflectie. Scholing is goed, maar teveel zorgt voor overspannenheid. Ook zorgt het voor veel onnodige kosten voor de psychologen en psychiaters.

Hoe kijk je als zorgprofessional naar de huidige jeugdhulpverlening. Wat zou er moeten kunnen veranderen?

Ik denk dat veel meer kleinschalige jeugdhulp nodig is en een brede verandering in de maatschappij. Meer vanzelfsprekende zorgzaamheid, minder technologie en meer natuur en ruimte maken voor het samenleven met dieren. Dat moet ook kunnen op scholen en in de leefomgeving van de mens.

Psychiatrische problematiek is mede contextueel bepaald en we dienen omgevingsinvloeden niet te onderschatten, zoals de vele betonnen gebouwen, stadsgeluiden, auto's en de afwezigheid van dieren in ons leven die een kalmerend effect op ons kunnen hebben. Ook voeding speelt hierbij een belangrijke rol.

De Jeugdhulpverlening moet minder bureaucratisch. Ik denk dat alle regelgeving met zo'n 70% verminderd zou kunnen worden. Daarnaast is er ook oneerlijk gedrag. Ik moet dit zeggen, want ik heb dat als zorgaanbieder helaas zelf ervaren bij enkele Nederlandse gemeenten.

Er is teveel belangenverstrengeling en veel te weinig empathie en humaniteit voor onze jeugd.

De jeugdprofessionals en specialisten kunnen de regie op zich nemen in plaats van de ambtenarij. Deze zou niet bij de overheid moeten liggen, die de isolerende, vrijheidsberovende en inperkende regelgeving heeft ingevoerd, waardoor jongeren en volwassenen suïcide pleegden. Sindsdien behandelen wij therapeuten, een toenemend aantal cliënten die getraumatiseerd en angstig zijn geworden door de langdurige isolatie en eenzaamheid.

Je bent de grondlegger van de Contextuele Paardentherapie, wat houdt dit in?

Ten tijde van mijn werk als systeemtherapeut in de kinder- en jeugdpsychiatrie werd ik geconfronteerd met ernstig verstoord gedrag van jongeren en bijbehorende complexe gezinsdynamiek. Indirect was ik getuige van jongeren die glas aten of hun armen bewerkten met een scheermesje. Het gaf me een triest gevoel.

In de klinische behandeling lukte het me niet om de patronen in het gezin van de jongere te doorbreken of perspectief te genereren. Ik ging nadenken over een andere behandelcontext. Een omgeving waarbinnen gezinsleden sneller en beter bij hun ervaring en gevoel konden komen, zodat een emotionele, reflecterende dialoog kon ontstaan tussen ouder en kind.

Voorafgaand aan deze periode maakte ik een reis van twee maanden te paard door Mongolië. Gedurende deze reis raakte ik geïnspireerd door de sensitieve eigenschappen van dit dier. Ik merkte dat er tussen mij en het paard interactiepatronen ontstonden. Het paard bleek onder andere een complementair effect te hebben op mijn emoties. Wanneer ik bijvoorbeeld onrust voelde tijdens het opzadelen en dit probeerde te verbergen, bleef het dier kalm. Het rustige gedrag van het paard had een kalmerend effect op mijn eigen gevoel van onrust. Door zijn gedrag werd ik mij ook meer bewust van mijn emoties.

Zo ontstond bij mij de gedachte dat als de interactie tussen mens en paard op emotioneel niveau zo'n onontkoombaar feedbackproces op gang kon brengen, deze interactie wellicht ook therapeutisch ingezet zou kunnen worden voor de jongeren en de gezinnen met wie ik in de kliniek te maken had.

Het Mongoolse paard het meisje en de therapeut

Deze gedachte vormde voor mij de basis voor het ontwikkelen van een behandeling waarbij ik dus  gezinstherapie ging combineren met psychotherapie met paarden: Contextuele Paardentherapie, of CPT. Ik schreef er mijn eerste roman over; 'Het Mongoolse paard, het meisje en de therapeut'.

Waarom is het paard zo geschikt om emoties los te krijgen waardoor therapie effectiever werkt?

De meeste paarden tonen in hun gedrag een hechtingsreactie. Ze zoeken contact, ze wijzen niet af en oordelen niet, waardoor mensen minder aanleiding hebben zich afgewezen te voelen door het dier. Het paard krijgt de functie van een tijdelijk hechtingsfiguur. Het dier biedt een basis voor de mens om zich open te stellen. Daarnaast is een paard sensitief voor discrepanties tussen hoe mensen zich gedragen en hoe ze zich voelen. Onmiddellijk zal het paard het gedrag van ons testen om helderheid te verkrijgen. Het zal pas contact toestaan wanneer wij congruent reageren vanuit emotie. Om te communiceren met het dier zal de cliënt een motivatie moeten voelen voor contact. Indirect worden cliënten hierdoor gestimuleerd zich te verbinden en bijvoorbeeld een wantrouwende houding te veranderen.

Als therapeut vind ik het geweldig en inspirerend om met paarden te werken. Dieren die zonder woorden communiceren en reageren op het gezin of de jongere als een kudde, versnellen het openstellen voor emoties en contact.

De gezinsleden worden indirect gemotiveerd zich non verbaal tot de dieren en elkaar te verhouden, en hier betekenis aan te geven. Op een geheel andere wijze dan in een reguliere systeemtherapie binnen de context van een behandelkamer mogelijk is.

Hoe ziet Contextuele Paardentherapie er feitelijk uit?

Contextuele Paardentherapie is een 5 of 10 daagse- behandeling waarbij ik systeemtherapie combineer met psychotherapie met paarden. Cliënten volgen tijdens deze behandeling meerdere gezins- of individuele sessies paardentherapie en bijeenkomsten voor systeemtherapie, afgewisseld met paardrijtochten. Het bijvoeglijk naamwoord 'contextuele' verwijst naar de relaties, woonomgeving, school van de jongere en het gezin in de thuissituatie.

Het verwijst ook naar het therapeutisch samenleven van gezin, multidisciplinaire team en paarden binnen de omgeving van een afgelegen paardenranch. CPT omvat drie fasen; de intake-, behandel- en evaluatie fase. Naast de gezinnen behandelen we tevens volwassenen op individuele basis, en inmiddels ook met zingeving- en of meer spirituele vragen.

Kun je een herkenbaar voorbeeld geven uit de praktijk van de Contextuele Paardentherapie?

We hebben als team eens een pubermeisje met forse agressie en traumaproblematiek behandeld, die door een speltherapeute was doorverwezen.

In de klinische setting praatte ze niet en gaf enkel sociaal wenselijk antwoord op feitelijke vragen, er was geen kwetsbaarheid zichtbaar. Cliënte loste dingen in haar leven op door te slaan. Ze kreeg van mij de opdracht om een relatie op te bouwen met een paard, terwijl het paard aan een touw liep wat zij vasthield.

Dat meisje begon eerst hard aan het touw te trekken. Maar het paard bleef onverstoorbaar. Toen ze rustiger werd, kon ze wel contact maken met het dier. We gingen met elkaar in gesprek over wat ze dacht te bereiken door hard aan het touw te trekken. Zo leerde ze door de paardentherapie onder meer dat ze met een zachtere benadering verder kwam, en hiermee echt contact kreeg. Ze werd rustiger en stond daardoor open om te praten en te leren hoe ze haar gevoelens beter kon uiten, in plaats van te gaan 'meppen'.

Een ander voorbeeld is wanneer iemand nog met het verdriet zit van een stukgelopen relatie. In dat geval kan het paard de nog onverwerkte emoties over de scheiding laten zien, door van die persoon weg te lopen. Hierdoor wordt het moeilijk contact maken met het paard. Nadat die gevoelens op deze manier aan de oppervlakte zijn gekomen, volgen er vaak tranen en wordt de gevoelsblokkade bespreekbaar. Daarna is het contact maken met het paard vaak wel haalbaar. Op deze manier is het steeds een wisselwerking tussen de cliënt, het paard en de therapeut.

Je verzorgt deze therapie op rustgevende locaties in de natuur. Hoe ervaar je dit als therapeut?

De omgeving geeft mij voeding en inspiratie. De eerste behandelingen waar ik leiding aan gaf kostten me veel energie en heb ik mentaal als zwaar ervaren. De druk om mijzelf te bewijzen lag hoog, te bewijzen dat paarden belangrijke wezens zijn om het verschil te maken, en dat de natuur een diepe helende werking heeft voor ons herstel en welzijn. Gaandeweg de jaren werd de druk minder om mijzelf te bewijzen en ervaar ik een minder zware mentale belasting.

Uiteraard is het nog steeds topsport om alert te blijven, en te reflecteren over de interacties en momenten van crisis, echter nu voelt het licht en plezierig. De verantwoordelijkheid voor persoonlijke groei leg ik nu bij de cliënten. Ik loop niet meer harder of wil niet meer sneller. Zij bepalen het tempo, en dat werkt goed!

Hoe wordt deze therapievorm ontvangen in de sector waar je actief werkzaam bent?

Ondanks de vele positieve reacties van vakgenoten, waren en blijven er collega’s die niet begrijpen dat paarden als 'co-therapeut' kunnen fungeren om verandering te bewerkstelligen in interactiepatronen. Het werd ook als ontastbaar ervaren. Dit gaf mij extra motivatie om te blijven schrijven over deze vorm van therapie en mijn werk nog meer te verduidelijken.

In totaal publiceerde ik vier artikelen over de CPT in verschillende vaktijdschriften en het tij keerde. Ik inspireerde collega's en cliënten met mijn aanpak om vertrouwen bij therapieresistente cliënten te realiseren, en dat er out of the box mogelijkheden zijn om meer perspectief te genereren. Juist wanneer de betrokkenen de hoop hadden opgegeven! In mei 2021 begon ik met het geven van trainingen aan collega-psychologen en systeemtherapeuten in de CPT methodiek. Meerdere interviews volgden nadien, zoals in het Noordhollands Dagblad, Jan Magazine, Bloom magazine, het NVPA magazine enzovoort. Dat was top!

De Spaanse documentairemaakster Tanit San Martin interviewde mij voor haar documentaire 'Silent Bonds', stille verbindingen, over paarden in therapie. Dit jaar volgde een podcast interview met een instituut voor systemische psychotherapie in Londen.

Dat verandering daadwerkelijk mogelijk is, blijkt ook dat ik in september dit jaar de training 'De meerwaarde van dier, natuur en omgeving in therapie' ga geven

aan de RINO voor vakopleidingen. Hierin zal speciale aandacht komen voor de Contextuele Paardentherapie. Ik voel me een pionier in mijn vakgebied!

Leent het CPT programma zich ook voor wetenschappelijk onderzoek op haar werking?

Ja, zeker. In 2018 gaf ik een training op een congres voor systeemtherapie. Professor en hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie R. Lindauer was bij mijn lecture aanwezig. Een jaar later superviseerde hij het eerste wetenschappelijk onderzoek, een 'exploratory study' naar de Contextuele Paardentherapie. Er bleek een afname in de symptomatologie en een verbetering in de moeder-kindrelatie als uitkomst van het onderzoek. Bij alle cliënten die de CPT volgden, en nog steeds, werden psychologische vragenlijsten afgenomen. Deze data vormden de inhoud van het onderzoek.

Zou CPT eveneens voor preventie ingezet kunnen worden, zodat het ook aansluit op het beleid rondom passende zorg en gezonde leefstijl?

Ja, zeker. Het is voor iedereen goed om meer geconnect te zijn met je emoties en lichaamsbewustzijn, en in verbinding te staan met de omgeving. Voor iedereen hangt alles af van de relatie met jezelf en de ander.

We zijn altijd loyaal naar mensen die voor ons van betekenis zijn. Wanneer we innerlijk meer in de staat komen om te voelen en minder angst hebben voor onze emoties, dan draagt dit bij aan een gezonde levensstijl.

Denk bijvoorbeeld aan een flinke huilbui, daarna slaap je meestal beter en ben je opgelucht.

Onze kwetsbaarheid zou veel meer omarmd mogen worden, net als de liefde voor onszelf.

Wat maakt deze therapievorm zo kansrijk voor een goede uitkomst, denk je?

De combinatie van dieren, waaronder paarden, natuur, lichaamsbeweging en een multidisciplinair team, dat naast de expert werkt met de menselijke relatie en zich ook kwetsbaar kan opstellen. Dit is uiteraard enkel in het belang van cliënten. Het is geen hogere wiskunde; we zijn allen onderdeel van de natuur, we zijn de natuur en die verbinding is kansrijk. Net zoals de dieren.

Persoonlijk hervond ik de connectie met mijzelf en mijn autonomie tijdens een reis te paard door Mongolië. Met mijn boek "Het Mongoolse paard, het meisje en de therapeut" wil ik mensen inspireren en laten zien dat  echte verandering haalbaar is, dat ons leven ongekende mogelijkheden kent! Dat spiritualiteit ons zingeving kan geven en veerkracht.

Ik besloot destijds naar Mongolië te gaan vanwege een  visioen van Mongoolse paarden toen ik 28 was. Dat gebeurde in de keuken van mijn woning in Delft, terwijl ik een pannenset verdeelde met mijn ex-partner! Sindsdien weet ik meer dan ik 'feitelijk' kan weten...