Nationaal Monument Kamp Vught met mode op de bon

Nationaal Monument Kamp Vught met mode op de bon


Mantelpakjes van vermaakte herenkostuums, jurken van meelzakken en trouwjurken van parachutestof. Met creativiteit, hergebruik en improvisatie proberen de Nederlandse vrouwen er tijdens de bezetting mooi uit te blijven zien. Er ontstaat een nieuw modebeeld, zo is vanaf 21 april tot 1 november te zien in de tentoonstelling 'Mode op de bon' in Nationaal Monument Kamp Vught. De expositie is ontwikkeld door het Verzetsmuseum Amsterdam.

Direct na de Duitse bezetting in 1940 valt de import weg. Textiel gaat 'op de bon', maar ook met bonnen is er al snel vrijwel niets te koop. Tientallen jurken en andere kledingstukken uit de oorlog, damesbladen, foto’s en films van chique modeshows laten zien hoe het modebeeld verandert.

"De textielkaart beïnvloedt de mode!" kopte De Telegraaf in oktober 1940. Mantelpakjes worden gemaakt van oude herenkostuums, wat het model breder en rechter maakt. Om stof te besparen worden de rokken korter en minder geplooid. Jurken gemaakt van twee verschillende stoffen raken in de mode. Kousen worden zeer schaars, waardoor vrouwen voor het eerst lange broeken gaan dragen. Libelle schrijft in 1942 over deze trend: "Wij zijn van mening dat deze dracht absoluut ongeschikt is voor winkeluitstapjes in de stad en zeer zeker misplaatst in een restaurant."

Op deze afbeelding zijn ontwerpen te zien waarvan de patronen werden aangeboden voor 65 cent. Uit Het Rijk der Vrouw-collectie NIOD-NMKV.

Kleding van meelzakken en nylon van parachutes voor trouwjurken...

Er werd destijds ook geïmproviseerd met allerlei materialen. Jurken werden gemaakt van jute en meelzakken, kragen van bont van mollen of muizen, schoenen van hout, autobanden, karton, kurk en stro, en truien van hondenhaar. Nieuw is ook het nylon van parachutes, een tot dan toe nog onbekende stof die soepel valt en heel populair wordt voor trouwjurken. Verschillende persoonlijke verhalen verlevendigen de tentoonstelling. Verhalen over het leven dat door gaat, maar ook verhalen over de beroemdste modehuizen.

Foto uit Libelle van 3 september 1943 met bijschrift: "Op deze rok zijn vierkantjes van diverse restjes uit de lappenkist, die eerst geborduurd werden, aangebracht." - collectie Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad.

Ontwerpen van mbo-studenten fashion in expositie ‘Mode op de bon’

Voor de expositie 'Mode op de bon' werkt Nationaal Monument Kamp Vught ook samen met het Koning Willem I College in 's-Hertogenbosch. Drieëntwintig studenten van de mbo-opleiding Junior Stylist

werkten elk een ontwerp uit. Daarbij lieten zij zich, inspireren door het kledingbeeld tijdens de oorlog. Een jury koos vier ontwerpen uit die plek krijgen in de totale expositie. De studenten maakten een ontwerp aan de hand van vier thema’s, te weten: mode van toen, improviseren, nationale feestrok of hergebruik. De jury bestond uit Francisco van Benthem - van modelabel HACKED by_ , Yasmina Ajbilou - van House of Useless, conservator Karlien Metz van het Verzetsmuseum Amsterdam en Cecile Post, educatief medewerker van Nationaal Monument Kamp Vught.

Ontwerpster Djedi Fresco vertaalt thema mode van toen in licht aan einde van tunnel

In de categorie 'Mode van toen' koos de jury het ontwerp van Djedi Fresco. Zij maakte een pak voor een vrouw, omdat vrouwen in de oorlog broeken gingen dragen vanwege het gebrek aan panty’s. Djedi heeft gebruik gemaakt van parachutestof. "Een parachute kon in die tijd veel goeds betekenen, zoals dat er eten werd gebracht, maar ook minder goede dingen". Djedi gebruikte vooral donkere kleuren, waarbij de lichte kleuren op de achterkant van het jasje het licht aan het einde van de tunnel verbeelden. De jury: "Een vernieuwende vormgeving, passend in het modebeeld van toen. Het concept van de parachute is door Djedi op een elegante manier verwerkt in het ontwerp en duidelijk herkenbaar. Het donkerblauw met wit vormt een smaakvolle kleurencombinatie met een diepere betekenis."

Foto winnaars: Noa, Djedi op laptop, Femke en Liselotte.

Foto winnaars: Noa, Djedi op laptop, Femke en Liselotte.


Medestudent Julie Giesbers in ontwerp van Djedi Fresco, geïnspireerd op het thema 'mode van toen'. Medestudent Isa van Lent in ontwerp van Noa Nacken, geïnspireerd op thema 'improviseren'. Model Rosalie van Druenen met het ontwerp 'feestrok' van student Liselotte van Druenen. Femke Bouwens in haar spencerjurk, thema 'hergebruik'. Foto's: Floris van Bergen

Ontwerpster Noa Nacken vertaalt thema Improviseren in wedergeboorte

Noa Nacken paste het thema improviseren volgens de jury erg goed toe door het gebruik van originele materialen, zoals de kranten in de rok en de koffiezak verwerkt in de jurk. "Daarnaast combineert Noa in haar jurk een sterk silhouet met aantrekkelijk kleurgebruik". Noa licht haar ontwerp toe: "Mijn outfit is geïnspireerd op mijn eigen gevoel nadat ik het museum bezocht. Ik dacht daarbij aan wedergeboorte;  de geschiedenis wordt opnieuw geboren als een verhaal dat in Kamp Vught wordt verteld. Dit wil ik laten zien met de rok die ik van kranten heb gemaakt."

Tijdens de oorlog moesten mensen improviseren en waren zij creatief in het maken van kleding van hele andere materialen, zoals schoenen van papiertouw.

Ontwerpster Liselotte van Druenen vertaalt thema nationale feestrok in gelijkheid

Het idee van de feestrok komt van verzetsstrijder Mies Boissevain, die onder meer gevangen werd gehouden in Kamp Vught. Na de bevrijding maakte zij een rok van lapjes, gecombineerd met data en herinneringen aan de kampen en bevrijding. Zo ontstond een heel persoonlijke rok vol verhalen. Een comité onder leiding van Mies Boissevain zag de feestrok als nationaal symbool voor troost en saamhorigheid, die op nationale feestdagen gedragen zou worden. Haar ambitie kreeg landelijk echter niet de navolging die werd beoogd. In de wisselexpositie zijn twee kleurrijke feestrokken te zien.

Liselotte van Druenen maakte volgens de jury het beste ontwerp in deze categorie. "Een frisse opvatting van het thema. De eigen twist die Liselotte heeft gegeven aan de driehoek, resulteert in een krachtig beeld waar een inspirerend verhaal achter schuilgaat". Liselotte heeft zich laten inspireren door de 'driehoeken' die in het kamp door verschillende groepen verplicht gedragen werden. "Mijn driehoek heb ik gespiegeld tot een ruit. Dit is voor mij een nieuw teken dat staat voor gelijkheid. Oranje is de kleur van Nederland en werd niet gebruikt in Kamp Vught. De kleur koningsblauw verwijst ook naar Nederland. Mijn muze is mijn tweelingzus Rosalie die door het leven gaat met een beenprothese. Zij is een echte vrouw van nu en ik heb voor haar prothese een accessoire gemaakt."

Ontwerpster Femke Bouwens vertaalt thema hergebruik in verbondenheid

Er komt steeds meer aandacht voor hergebruik in de kledingindustrie. In de categorie hergebruik werd het ontwerp van Femke Bouwens uitverkozen. De jury: "De jurk van hergebruikte theedoeken is naast een mooi voorbeeld van hergebruik, ook een mooie vertaling van de spencer van toen naar nu. Femke geeft de jurk een diepere betekenis door de prachtige symboliek van theedoeken, die afkomstig zijn uit verschillende huishoudens". Midden op het jurkje van Femke staat de tekst 'Connected story’s'. "Mijn spencerjurkje straalt hergebruik en verbondenheid uit. In de oorlog werden spencers vooral door mannen gedragen. Doordat ik de spencer langer heb gemaakt, is het nu een vrouwelijker item geworden en past het beter in onze tijd. Het thema hergebruik komt ook terug in de blouse die ik heb gemaakt van een oude matrasovertrek."

Tegenwoordig is er enerzijds een overvloed aan kleding beschikbaar, en anderzijds is hergebruik onder tal van modeontwerpers nu een trend. Niet omdat er een tekort is, maar vanwege het besef dat we te veel verspillen: 18 kilo kleding per persoon per jaar. In deze context zijn op de tentoonstelling diverse ontwerpen van gerecyclede kleding te zien, waaronder van Viktor&Rolf en Yasmina Ajbilou - House of Useless.

Verbinding van moderne creativiteit met de verhalen van toen is inspirerend

Directeur Jeroen van den Eijnde van NM Kamp Vught: "Ik vind het geweldig om te zien hoe jongeren zich willen verdiepen in het verhaal van toen. Ze zijn met veel enthousiasme aan de slag gegaan met de thema’s, en hebben heel goed nagedacht over de verbinding die ze wilden maken en wat ze ermee wilden uitdrukken. Het liefst had ik alle ontwerpen getoond, maar het is heel mooi dat we de vier winnaars nu een plek kunnen geven in onze expositie. Nog even wachten totdat we weer open zijn, maar dan is deze expositie over kleding met een oorlogsverhaal voor iedereen te bekijken."

De vaste expositie en wisselexpositie 'Mode op de bon'  zijn onder voorbehoud te bezoeken vanaf 21 april. De expositie 'Mode op de bon' is ontwikkeld door het Verzetsmuseum Amsterdam. Reserveren op de website nmkampvught.nl is noodzakelijk in verband met de coronamaatregelen. Teksten van de expositie zijn zowel in het Nederlands als in het Engels.