Komt er een Europees verbod op PFAS met uitzonderingen?
Op 15 juli 2021 was de start aangekondigd voor een Europees PFAS Poly- en perfluoralkylstoffen verbod. Dit werd toen officieel aangemeld bij het Europees chemicaliën agentschap. Het voorstel is ontstaan vanuit samenwerking tussen Nederland, Duitsland, Denemarken, Zweden en Noorwegen. Deze landen willen de productie, de verkoop en het gebruik van PFAS aan banden te leggen om ons milieu en onze gezondheid te beschermen. Een bijzonder detail aan dit restrictievoorstel is dat alle schadelijke PFAS stoffen, ongeveer 6000 in totaal, in één keer verboden gaan worden. Dat maakt dit de meest uitgebreide en complexe restrictie tot nu toe.
Kan een oproep tot het delen van informatie daadwerkelijk het verschil maken in Europa?
De vijf landen hadden een oproep gedaan naar alle betrokken overheden en bedrijven in de volledige supply chain, waaronder brancheorganisaties, fabrikanten, importeurs, distributeurs, overheden en de zogeheten downstreamgebruikers. De oproep was bedoeld om beschikbare informatie te bestuderen en zelf ook informatie te delen over PFAS Poly- en perfluoralkylstoffen. Het doel was inzichten te krijgen. Enerzijds over productie, gebruik, eigenschappen en verspreiding van de stoffen, anderzijds ook over de beschikbaarheid van alternatieven voor deze stoffen.
Deze informatie zou voornoemde landen helpen om een goed onderbouwd voorstel te maken voor een breed verbod op de productie en het gebruik van PFAS en PFAS-bevattende producten. Wel met uitzondering op essentiële toepassingen in de medische sector. Het aanleveren van data kon tot 17 oktober 2021.
Het tijdpad van beleid naar wettelijke uitvoering van verbod op PFAS duurt nog jaren
De Tweede Kamer behoort in 2021 geïnformeerd te zijn over de voortgang van het restrictiedossier voor PFAS door I&W. Het jaar 2022 wordt dan aangewend voor het opbouwen van het dossier en opinievorming. In 2023 krijgt de opinievorming een vervolg, waarin nog meer partijen worden betrokken en de Europese Commissie uiteindelijk een voorstel maakt, bedoeld voor Europese wetgeving voor PFAS. Het gehele jaar 2024 krijgt daarin een vervolg, waarin de fase van onderhandeling zal plaatsvinden op grond van het voorstel van de Europese Commissie. In 2025 treedt tot slot de geplande wetgeving in werking.
Deze wetgeving is dan opgenomen in Annex XVII van de REACH verordening. Een Europese verordening over de productie van en handel in chemische stoffen.
Lucy Hughes over alternatief voor plastic packaging voedsel
Hello Radio interview met Lucy Hughes. Zij is student Design aan de University of Sussex in Brighton. Het gesprek gaat over haar ontwerp en uitvinding, de 'Fish Scale Bioplastic. Het is een alternatief voor met name
wegwerpvoedselverpakkingen en wordt vervaardigd uit reststromen van visverwerking. Aardig detail is dat haar product ook sterker is dan de kunststof LDPE, wat veel gebruikt wordt in packaging en zelfs binnen 6 weken biologisch afbreekbaar is. Het is dan ook niet verwonderlijk dat ze in 2019 'the National UK James Dyson Award' heeft gewonnen. Dit is een initiatief van James Dyson, uitvinder van de zakloze stofzuiger.
Haar product dat de naam MarinaTex heeft, kan goed bijdragen aan het verbeteren van gezondheid en milieu
rondom plastic packaging. Volgens onderzoek van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties, blijkt dat elk jaar ongeveer 50 miljoen ton aan vis wordt verspild. MarinaTex biedt dus een concrete, circulaire oplossing voor biologische packaging.
De James Dyson Award 2021 ging overigens naar Jerry de Vos, student integrated product design aan de TU Delft. Hij ontwierp een plastic scanner voor het identificeren en sorteren van plastic voor hergebruik.
Downstreamgebruikers zijn cruciaal voor veilig gebruik van chemische stoffen
De reeds eerder genoemde downstreamgebruikers zijn ondernemingen of individuele werknemers die chemische stoffen gebruiken. Ze maken deel uit van de supply chain dat gerelateerd is aan de chemische industrie. Ook bedrijven die goederen produceren of diensten aanbieden waarbij chemische stoffen niet het belangrijkste onderdeel vormen vallen hieronder. Dit zijn o.a. levensmiddelenbedrijven, bouwbedrijven of schoonmaakbedrijven. Deze maken gebruik van verf, metalen, kleefmiddelen, oplos- en reinigingsmiddelen.
Downstreamgebruikers spelen een cruciale rol bij het bevorderen van veilig gebruik van chemische stoffen door op locatie een veilig gebruik te implementeren en relevante informatie te communiceren naar zowel hun leveranciers als hun afnemers. Consumenten vallen uiteraard niet onder deze categorie.
De Europese verordening REACH draagt zorg voor regulering van chemische stoffen.
REACH is een Europese verordening over de productie van en handel in chemische stoffen. Het beschrijft waaraan bedrijven en overheden zich moeten houden. REACH staat voor: Registratie, Evaluatie, Autorisatie en restrictie van Chemische stoffen. Dit geldt voor alle landen van de Europese Unie. Binnen de verordening worden ook verschillende individuele stoffen en productgroepen volledig of gedeeltelijk vrijgesteld.
Een daarvan is levensmiddelen, maar dat betekent niet dat een levensmiddelenfabrikant niet met REACH
te maken zal hebben. De verschillende technische
hulpstoffen die tijdens het productieproces worden gebruikt, kunnen immers wel onder REACH vallen! En bij voedselverpakkingen voor levensmiddelen is het kennelijk zo, dat deze volgens de
REACH richtlijnen minder risicovol zijn, maar wel registratieplichtig. Dus tijd voor een update die ook meer duidelijkheid biedt.
PFAS worden vanaf maart 2022 verboden in alle voedselverpakkingen
Paul Blokhuis had eind vorig jaar aangegeven, toen hij nog demissionair staatssecretaris van VWS was, dat
PFAS in alle voedselverpakkingen verboden zou zijn vanaf maart 2022. Nu is de vraag in hoeverre Ernst Kuipers als huidige minister van VWS, dit kan gaan aansturen. Formeel valt dit binnen zijn takenpakket
m.b.t. voedsel en productveiligheid, en toezicht daarop door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit...
Koning bezoekt binnenkort de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit
Koning Willem Alexander brengt donderdagmiddag 17 februari een werkbezoek aan de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit in Utrecht. Het werkbezoek staat in het teken van het toezicht op voedselveiligheid, dierenwelzijn en visserij. Tijdens het werkbezoek gaat de Koning in gesprek met medewerkers van de NVWA, andere overheden, het bedrijfsleven en organisaties die beantwoorden aan de maatschappelijke vraag. Een mooi moment wellicht om dan ook over chemische stoffen te praten, zoals het terugdringen van PFAS.
De Raamovereenkomst Verpakkingen is dit jaar toe aan vernieuwing
Het Rijk, gemeenten en het verpakkende bedrijfsleven hadden in 2012 de Raamovereenkomst Verpakkingen 2013-2022 gesloten. In deze overeenkomst staan tal van afspraken over verduurzaming, recycling en de financiering van verpakkingen.
Het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving had hier een faciliterende rol in. Van november 2016 tot mei 2017 organiseerde het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving vier bijeenkomsten. In het kader van de evaluatie is toen met meerdere stakeholders gesproken, en die groep bestond naast de Raamovereenkomstpartijen uit deze organisaties: Vereniging Afvalbedrijven, Stichting Materiaalorganisaties, NRK Verpakkingen, de NVRD, Nedvang, het KIDV, VNO-NCW, Stichting Natuur & Milieu, Milieu Centraal en het Lectoraat Circulair Plastics. Aardig detail is dat door Sharon Dijksma, de toenmalige staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, was toegezegd om parallel een onderzoek te starten naar de kosten van statiegeld op kleine flesjes en blikjes. Sinds 1 juli 2021 zit er 15 cent statiegeld op kleine plastic flesjes. Wellicht een idee om het PFAS-verbod te adopteren in de Raamovereenkomst Verpakkingen anno 2022? Timing is everything!...
Annelies den Boer - Directeur van Stichting Tegengif
Annelies den Boer is oprichter van Stichting Tegengif dat onderzoek doet naar giftige chemicaliën, die via alledaagse producten in ons lichaam terechtkomen. Deze stichting biedt ook tal van alternatieven aan om blootstelling aan gifstoffen terug te dringen. Hiervoor
werkte ze bij Wemos en was verantwoordelijk voor het Geneesmiddelenproject dat gericht is op ethisch testen van geneesmiddelen in ontwikkelingslanden, nieuwe modellen voor geneesmiddelenonderzoek, en resistentie tegen antibiotica. Dankzij haar lobby heeft de bescherming van menselijke proefpersonen in ontwikkelingslanden, een hoge prioriteit gekregen op de internationale politieke agenda. Met de stichting Tegengif is ze betrokken in grootschalig onderzoek om meer aandacht te realiseren voor de effecten van schadelijke stoffen, bijvoorbeeld voor de gezondheid van vrouwen en ook het belang van voorlichting voor met name zwangere vrouwen. Een ander voorbeeld is dat plastic voedselcontactmaterialen een belangrijke bron zijn van chemicaliën in ons lichaam, zoals PFAS.
Je bent de oprichter van Stichting Tegengif dat onderzoek doet naar giftige chemicaliën, wat is de aanleiding hiervoor geweest?
Ik maak me grote zorgen over de vervuiling van onze leefomgeving en wat dat met onze gezondheid doet. Ik verbaasde me erover dat er door wetenschappers en gezondheidsorganisaties al jaren werd gewaarschuwd voor bepaalde chemische stoffen, maar dat deze boodschap nauwelijks aankwam bij het publiek en de politiek. Ik denk dat dit deels komt omdat chemicaliën een abstract onderwerp is. Je kunt ze niet vastpakken, maar ze worden wel in verband gebracht met diverse gezondheidseffecten zoals ondermijning van het immuunsysteem tot onvruchtbaarheid. Door ons onderzoek maken we dit abstracte probleem tastbaar.
Als je dit allemaal weet, is het voor jou dan wel fijn om boodschappen te doen?
Ik realiseer me heel goed dat ik, net als iedere burger, schadelijke chemicaliën in mijn lichaam heb. Ze zitten in het drinkwater, de lucht en in allerlei artikelen voor consumenten. Hoezeer ik ook mijn best doe om de producten te kopen zonder schadelijke chemicaliën, blootstelling kun je niet vermijden. We hebben betere wetgeving nodig om hier verandering in te brengen.
Daar wordt op dit moment op Europees niveau aan gewerkt. Maar je kunt je blootstelling als consument wel verminderen. Er zijn verschillende studies die aantonen dat vrouwen die huidverzorgingsproducten met een ecolabel gingen gebruiken, al na drie dagen minder schadelijke stoffen in hun lichaam hadden. En gezinnen die switchten naar een biologisch dieet, die hadden beduidend minder pesticiden in hun lichaam dan gezinnen die dat niet deden. Dus wanneer ik boodschappen doe, dan let ik erop of een product een ecolabel heeft. En dat doe ik dan niet alleen voor mezelf, maar ook omdat deze producten minder belastend en vervuilend zijn voor onze leefomgeving.
Om de uitdaging van chemische vervuiling even op scherp te stellen, hoe groot is dit probleem en hoe vergaand kan dit reiken?
Wetenschappers hebben onlangs een internationaal rapport gepubliceerd, waaruit blijkt dat de chemische vervuiling mondiale ecosystemen bedreigt die cruciaal zijn voor de mensheid.
Denk aan onze voedselvoorziening die wordt bedreigd door massale sterfte van insecten en de vervuiling van drinkwater door persistente chemicaliën, waaronder PFAS. Zoals wetenschappers het stellen: "we hebben een planetary boundary overschreden". We zien nu al de effecten op de gezondheid. Zo heeft 1 op de 6 stellen in Nederland vruchtbaarheidsproblemen en neemt Parkinson hand over hand toe.
Dit is een internationaal probleem, werken jullie dan ook samen met partners in het buitenland?
Ja, we werken samen in coalities met internationale organisaties. Zo zijn we onder andere lid van de Health and Environment Alliance, waarbij 80 organisaties aangesloten zijn, en daarnaast werken we ook samen met EDC-free Europe.
Je bent betrokken geweest bij een onderzoek over PFAS in wegwerpvoedselverpakkingen, wat kun je hierover vertellen?
Uit het onderzoek bleek dat het gebruik van PFAS wijdverbreid in voedselverpakkingen binnen de EU verwerkt wordt. Maar we waren nog meer geschokt toen bleek dat materialen die op de markt worden geplaatst als duurzaam en ook composteerbaar, de hoogste concentraties PFAS bevatten!...
Hoe wordt bepaald tot welke grens 'schadelijke' stoffen toelaatbaar zijn in producten?
De Europese voedselwaakhond EFSA heeft in 2020 van 4 stoffen uit de PFAS-familie geoordeeld dat ze schadelijk zijn voor het immuunsysteem. Op basis daarvan is de grenswaarde naar beneden bijgesteld.
Zijn er alternatieven beschikbaar waarin geen PFAS is verwerkt?
Ja, gelukkig gaan die ontwikkelingen best snel. Zo werden er tot voor kort in pizzadozen veel PFAS aangetroffen. In de pizzadozen die wij hebben onderzocht kwam het haast niet meer voor. Dat komt waarschijnlijk doordat producenten een dubbele laag karton zijn gaan gebruiken zodat PFAS niet meer nodig is.
Hoe is dit onderzoek ontvangen in de media?
Het is heel goed ontvangen door de media; we stonden op de voorpagina van Trouw en alle grote Nederlandse kranten hebben erover bericht. Ook de politiek heeft het opgepakt. Verschillende politieke partijen hebben het besproken in de Tweede Kamer.
Wat zou de politiek hierin kunnen betekenen?
Nederland werkt op dit moment met Denemarken, Zweden, Noorwegen en Duitsland samen aan een restrictievoorstel voor PFAS op Europees niveau. Het doel van dit voorstel is uiteindelijk een verbod op alle PFAS stoffen te realiseren. Dit is een heel belangrijk en hoopgevend traject, mits er niet te veel uitzonderingen op deze restrictie gaan komen.
Zijn jullie hierover in dialoog met de fabrikanten en grootverbruikers? Hoe wordt er door hen gekeken naar de uitkomst van jullie onderzoek?
We zijn met enkele fabrikanten en grootverbruikers in gesprek geweest om de uitkomsten van ons onderzoek te bespreken. Ik kan daaruit geen conclusies trekken over dé fabrikanten en dé grootverbruikers. Maar ik weet dat er koplopers zijn die nu al stappen zetten om PFAS uit hun producten te weren. Dit zijn bijvoorbeeld bedrijven die zijn aangesloten bij de 'No to PFAS movement' van de Zweedse organisatie ChemSec, en anderzijds zijn er bedrijven die afwachten tot er een totaalverbod op PFAS komt.
Wat kunnen we als consument zelf doen om hier verandering in te brengen, welke tips kun je hierin meegeven?
PFAS wordt heel veel toegepast in pannen met een antiaanbaklaag, in waterafstotende kleding en ook in verpakkingen van fastfood zoals hamburgerwikkels.
Je kunt dus als consument overwegen om een pan van gietijzer of roestvrij staal aan te schaffen, ook minder fastfood te eten, en bij aankoop van waterafstotende kleding voor een merk te gaan dat geen PFAS gebruikt.
Gelukkig zijn dat er steeds meer!
We nemen aan dat je dit blijft monitoren, maar wat is jouw volgende project?
We blijven hormoonverstorende stoffen en PFAS volgen. We onderzoeken schadelijke chemicaliën in producten die worden gebruikt door zwangere vrouwen en kinderen. Zij zijn namelijk het meest kwetsbaar voor schadelijke chemische stoffen.
Wat wil je uiteindelijk bereiken?
Op dit moment denken veel mensen dat een product dat ze kunnen aanschaffen op de Nederlandse markt 100% veilig is. Dat is dus helaas niet zo. Door ons onderzoek hopen we consumenten bewust te maken van hun blootstelling aan schadelijke chemicaliën, zodat zij gifvrije keuzes kunnen maken. Als de vraag naar dergelijke producten toeneemt zullen meer fabrikanten gifvrij willen produceren.
Ik vind dat er een beter regelgevend kader moet komen op Europees niveau. Daar pleiten we voor in samenwerking met ons Europese netwerk.