Nederlanders willen ook na de coronaperiode thuis werken
Maar werkplek en collega’s worden gemist. Door de coronacrisis werkt Nederland zoveel mogelijk vanuit huis. En 49% verwacht ook na corona vaker thuis te blijven werken. Een belangrijke reden hiervoor is dat het niet hebben van reistijd veel voordelen oplevert. Zo kan men zijn of haar eigen tijd beter indelen en is er meer tijd voor het gezinsleven. Dit blijkt uit onderzoek van Intermediair en Nationale Vacaturebank onder ruim 1.000 Nederlanders.
Thuiswerken ook na september niet meer weg te denken
Ondanks de versoepeling van maatregelen blijft thuiswerken tot september het advies. Daar blijkt voldoende draagvlak voor. In het onderzoek geeft 53% van de ondervraagden aan positief over thuiswerken te denken. Daarnaast zou 49% van de respondenten ook na de COVID-19 maatregelen graag (deels) vanuit huis blijven werken. Bij vmbo opgeleiden ligt dit aanzienlijk hoger; 68% van de respondenten wil in de toekomst vaker gaan thuiswerken. De verwachting is ook dat de werkgever daar straks meer ruimte voor biedt.
Minder reistijd betekent meer tijd voor gezin en sport
De reductie van reistijd biedt tal van voordelen. Zo kunnen mensen hun eigen tijd beter indelen (61%) en geeft 29% aan meer 'quality time' te hebben voor het gezinsleven. Mensen zonder kinderen geven aan meer te sporten dan voorheen (24%). Ook kunnen mensen zonder kinderen zich thuis beter concentreren dan op de werkplek (43%). Dit geldt niet voor mensen met kinderen; slechts 13% geeft aan meer te sporten en 25% zegt zich beter te kunnen concentreren.
Collega’s van het werk worden gemist
Het praatje bij het koffieapparaat wordt gemist. Zo'n 59% geeft aan de collega’s te missen. Bij de hbo- en
wo-opgeleiden geeft zelfs 65% aan dat de collega’s worden gemist. Ook wordt de verandering in omgeving gemist (39%). Zorgwekkend is dat één op de vijf respondenten aangeeft rug- en/of nekklachten te krijgen. Voor 13% is eenzaamheid een reden om kantoorwaarts te willen gaan.
1.5 meter samenleving werkt niet op kantoor
Werkend Nederland verwacht weinig van de praktische uitvoering van de 1.5 meter aanpak op de werkplek. Op de vraag "Ik denk dat het op mijn werk onmogelijk is om de 1.5 meter afstand te behouden", geeft 41% aan het hier zeer mee eens te zijn. En 34% denkt dat het wel mogelijk is.
Vertrouwen in arbeidsmarkt afgenomen, thuiswerken niet voor iedereen weggelegd
De coronacrisis heeft direct gevolgen voor het vertrouwen in de Nederlandse arbeidsmarkt. Dit blijkt uit onderzoek van Motivaction onder 800 Nederlanders, in opdracht van de Nationale Vacaturebank en Intermediair. Zo is er een grote afname zichtbaar in de bereidheid werk te zoeken.
Het wisselen van een baan wordt uitgesteld
In het onderzoek van maart 2020 geeft 39% van de ondervraagden aan nu niet op zoek te zijn naar een nieuwe baan. In januari van dit jaar was dit nog 31%. In januari was 68% van de ondervraagden het nog eens, of zeer eens met de stelling dat ze gemakkelijk (nieuw) werk konden vinden. In maart is dit gedaald tot 58%. Volgens Maarten Naaijkens van de Nationale Vacaturebank is het niet meer dan logisch dat mensen nu twijfelen over een nieuw baan. "Met de huidige onzekerheid is het zoeken van een nieuwe baan niet het eerste waar je aan denkt". Dit bleek ook uit het zoekvolume op Google, wat in maart zo'n 30 tot 40% terugliep. "Onze verwachting is dat na beëindiging van de huidige lockdown, zowel het bedrijfsleven als de werkzoekenden snel in beweging gaan komen. We zien zelfs in april al een toename van bezoek op onze sites.''
Vacatures op de arbeidsmarkt sterk gedaald
Vergeleken met de maand januari is het aantal aangeboden vacatures in maart met 23% gedaald. In de voorgaande drie jaren was in de maand maart nog sprake van een stijging. Gemiddeld worden er in maart 382.056 nieuwe vacatures geplaatst. In de afgelopen maand waren dat "slechts" 308.153 vacatures. Alleen de beroepsgroepen zorg, beveiliging, techniek en productie zijn nauwelijks geraakt. De juridische beroepsgroep vertoont zelfs een lichte stijging. Het aanbod stokte halverwege de maand maart, direct na de eerste persconferentie van premier Rutte over de noodmaatregelen.
Thuiswerken niet voor iedereen weggelegd
Thuiswerken lukt steeds beter maar lijkt vooral weggelegd voor hbo en wo-opgeleiden (55%). Voor werkenden met een mbo-opleiding is slechts 31% in staat om thuis te werken. Van de werkenden met ten hoogste een vmbo-opleiding werkt slechts 7% nu thuis. Van de ondervraagden die thuiswerken, zegt de meerderheid dat de samenwerking met collega’s niet onder de situatie te lijden heeft. Ook zegt 35% dat ze nu productiever zijn dan op werk. Er is echter een groot verschil in productiviteit te zien in de leeftijd van de ondervraagden. Bij de jongste groep, tussen 18 en 30 jaar, geven de meeste ondervraagden aan door thuiswerken productiever te zijn. De groep tussen 30 en 45 blijkt thuis het minst productief te zijn.
Jan Machek - Psycholoog bij de arbodienst ArboNed
Om de corona-uitbraak het hoofd te bieden werken zoveel mogelijk mensen thuis. Dat is voor veruit de meeste werkenden in Nederland enorm wennen. Naast alle gezondheidsklachten door het coronavirus, brengt het virus ook nieuwe arbeidsrisico’s met zich mee. Zo zijn er ergonomische uitdagingen, met vooral veel nek- en schouderklachten, en is er psychisch een zorgelijk effect te zien. En dat terwijl het psychisch verzuim al jaren stijgt. Maar er zijn met thuiswerken ook positieve aspecten waarneembaar. We gingen hierover in dialoog met Jan Machek, psycholoog bij ArboNed.
Steeds meer mensen werken vanuit huis, wat doet dit met de psyche en balans in werk en privé?
Je zit met het gezin te eten aan tafel, of kijkt schijnbaar ontspannen televisie op de bank, maar telefoon en laptop staan nog aan en vrijwel elk binnenkomend mailbericht krijgt direct je aandacht. Dan is er sprake van blurring.
De grens tussen werk en privé is vervaagd. Het continue 'aanstaan' zorgt ervoor dat we geen afstand krijgen van (de zorgen over) het werk. Het hoofd blijft alert en het lijf blijft stresshormonen produceren. Zowel het hoofd als lijf kunnen dan de nachtrust verstoren. En dat terwijl veel mensen zich ook al zorgen maken om het coronavirus, alsmede de financiële- en persoonlijke gevolgen ervan.
Uit onderzoek weten we al lang dat er in het werk gelijktijdig zowel ziek- als gezondmakende elementen aan het werk zijn. Energiebronnen zoals sociale steun, ontwikkelmogelijkheden en autonomie, of anderzijds stressbronnen zoals taakonduidelijkheid, gebrek aan feedback en de aanwezigheid van werkdruk, bepalen samen de werkervaring.
Normaal gesproken zijn mensen in hun werksituatie in staat om evenwicht te vinden tussen de stress- en energiebronnen, maar door de plots opgelegde beperkingen verandert het speelveld en daarmee de dynamiek tussen deze twee.
Is het echt mogelijk om een duidelijke grens te trekken, hoe kijken jullie hiernaar?
Blurring is te voorkomen, trek scherp de grens. Niet alleen wanneer je werkt, maar ook bij wáár je werkt. Neem je werk niet mee naar je 'veilige haven', de plek waar je ontspant. En zeker niet naar de slaapkamer of je favoriete 'feel-good' plekje. Op termijn maak je dan de koppeling tussen deze plek en de stress die je vanuit je werk kunt ervaren. Het mooie van de online (thuis)werkplekcheck van ArboNed vind ik, is dat we niet alleen kijken naar hoe een werkplek is ingericht, maar we ook dit soort onderwerpen bespreken.
Kan door thuiswerk een angstcultuur ontstaan in het moeten leveren van zichtbare prestaties?
Een van de oorzaken van blurring is dat door thuiswerken de zichtbaarheid van het werk afneemt. Werknemers zijn niet meer 8 uur fysiek op het werk aanwezig. Dat kan bevrijdend voelen, doordat werknemers hun eigen tijd kunnen indelen, maar heeft ook een keerzijde. Als je namelijk thuis de laptop om vijf uur dichtklapt, is er niemand die heeft gezien dat je werkelijk een volle dag hebt gewerkt. Je wil niet gezien worden als iemand die er de kantjes vanaf loopt, dus zien we dat mensen geneigd zijn meer uren te werken.
'Better safe than sorry', lijkt de gedachte te zijn, zeker door de berichtgeving over een naderende recessie en stijgende werkloosheid. Misschien hebben mensen zelfs al meegemaakt dat tijdelijke contracten van collega’s niet zijn verlengd door de coronacrisis.
Hoe belangrijk is leiderschap in deze kwestie, en wat kunnen leidinggevenden hierin betekenen?
Voor de leidinggevende verandert er plotsklaps ook heel veel, al is het maar dat een omslag gevraagd wordt van controle naar vertrouwen, en van een taak- naar een resultaatgerichte manier van leidinggeven. Maar om op resultaten te kunnen sturen en om vertrouwen te kunnen voelen, is het cruciaal dat er duidelijk wordt gecommuniceerd over doelen en dat de output zo meetbaar mogelijk wordt afgesproken.
Aan leidinggevenden dus de taak om kaders te scheppen, waarbinnen de medewerkers gezond en productief kunnen werken, ook thuis. Maar zeker ook om duidelijkheid te scheppen over wanneer er niet wordt gewerkt en wanneer het werk erop zit.
Laat merken dat mensen ondanks de afstand gezien worden. Nu het hele team op afstand werkt, ben je als leidinggevende eens te meer 'verbinder'. Blijf ook belangstellend contact houden met je teamleden en organiseer overlegmomenten. Op die manier weet een werknemer dat er is voldaan aan de verwachting, en kan deze met een gerust hart de dag afsluiten. De leidinggevende kan de twijfel over hoe productief of effectief de mensen bezig zijn laten varen, want er is dan een zichtbaar resultaat. Hierdoor neemt het vertrouwen van beide kanten toe.
Zijn er als gevolg van thuiswerken ook positieve aspecten waarneembaar?
Zeker wel. Werken op afstand, of thuiswerken waar dat in de praktijk vaak op uitdraait, heeft de belofte in zich om een verrijking te zijn voor de manier waarop we in staat zijn het werk in ons leven te integreren.
Niet voor niets zijn organisaties en overheden al sinds het moment dat de technologie het mogelijk heeft gemaakt, aan het zoeken naar manieren om plaats- en tijdonafhankelijk werken in te voeren. Het werken op afstand brengt verschillende voordelen met zich mee. Denk aan toegenomen autonomie en regelruimte, minder tijdverlies aan reizen en verplaatsen, flexibelere werktijden, en – het klinkt tegenstrijdig in deze context – mogelijkheden om een betere werk- en privébalans te bereiken.
Het is alleen nooit de bedoeling geweest om zo massaal en zo langdurig vanaf thuis te werken als nu het geval is. Altijd is gedacht vanuit een combinatie van thuiswerken en werken op locatie, om van de voordelen van beide situaties te profiteren. Daarnaast is thuiswerken vaak ook als een optie gezien, een mogelijkheid waar mensen gebruik van kunnen maken om meer regie te krijgen over de indeling van hun tijd.
Nu was er van vrijwilligheid geen sprake. Desondanks zie ik tegenwoordig ook dat mensen langzaamaan een manier hebben gevonden, om deze situatie ten betere te keren en de voordelen van thuiswerken te ervaren.
De mens heeft een geweldig aanpassingsvermogen en heeft ook in deze extreme situatie vrij snel leren omgaan met de nieuwe realiteit. Ik spreek mensen die nu opveren, omdat ze zelf controle ervaren over hun afspraken, hun dagen meer kunnen indelen hoe zij prettig vinden, én die tegelijk ervaren dat ze nog steeds betekenisvol bijdragen aan het bedrijf of samenleving.