Van Ooijen over hervormingen en knokken voor ieder kind
Staatssecretaris Van Ooijen van VWS wil aanzienlijke hervormingen in de jeugdzorg doorvoeren om de zorg te verbeteren voor kinderen, jongeren en gezinnen die dat nodig hebben. Het goed organiseren van zorg voor kinderen met de meest complexe problemen heeft daarbij de hoogste prioriteit en dat vraagt om meer regie en professionele ruimte. Het huidige systeem blijkt vooral lichtere vormen van zorg in de hand te werken. Van Ooijen wil een duidelijke afbakening in de wet wat onder jeugdhulp valt. De reden is dat daarmee kinderen die het echt nodig hebben, beter en sneller worden geholpen. Daarnaast wil hij de marktwerking terugdringen, excessieve winsten aanpakken en de groei van het aantal jeugdzorgaanbieders beteugelen.
Meer regie en professionele ruimte nodig m.b.t. de meest complexe zorg voor de jeugd
Bij de hervorming van jeugdzorg is de beschikbaarheid van passende zorg voor de meest kwetsbare kinderen de grootste prioriteit. Het gaat hierbij om kinderen die te maken hebben met een hoogcomplexe zorgvraag, zoals bijvoorbeeld een eetstoornis, een chronische aandoening, of een jeugdbeschermingsmaatregel.
Zij komen te vaak op wachtlijsten terecht en weten onvoldoende de weg te vinden in een onoverzichtelijk zorgstelsel. Meer regie en professionele ruimte is dus nodig voor de meest complexe vormen van zorg. Deze zorg, die een relatief beperkt aantal kinderen in het hele land nodig hebben, moet volgens het ministerie van VWS meer centraal ingekocht en georganiseerd worden. Hulpverleners moeten de ruimte krijgen om op basis van hun deskundigheid de juiste dingen te doen.
Daarnaast wordt regionale inkoop van specialistische zorg verplicht gesteld. Er komt dus meer regie op een logische indeling van de regio's, waardoor de zorg beter beschikbaar zal zijn wanneer het echt nodig is...
"Knokken voor ieder kind, met die inzet ben ik in januari als staatssecretaris aan de slag gegaan. Sindsdien spreek ik veel kinderen en ouders die met jeugdzorg te maken krijgen en hoor ik te vaak dat zij niet op het juiste moment de juiste hulp krijgen. Ook spreek ik veel hulpverleners, en ook zij lopen vast in het systeem. Dat raakt mij enorm en motiveert mij om flinke hervormingen door te voeren. Er gaat steeds meer geld, tijd en energie naar lichtere vormen van hulp, terwijl we dat allemaal hard nodig hebben om beter voor de meest kwetsbare kinderen te zorgen. Er zitten allerlei van dit soort foute prikkels in het systeem, daar moeten we van af. Door marktwerking aan banden te leggen, komen we dichter bij een systeem dat er echt op gericht is om kinderen te helpen. Ik ga met gemeenten en andere betrokken partijen graag aan de slag om gezamenlijk de jeugdzorg te verbeteren."
Maarten van Ooijen - staatssecretaris VWS
Waar in 1997 nog 1 op de 27 kinderen gebruik maakte van jeugdhulp, was dit in 2015 1 op de 10 en in 2021 zelfs 1 op de 7. Kinderen die urgente hulp of zorg nodig hebben, moeten daar natuurlijk altijd aanspraak op kunnen maken. Maar nu werkt het systeem zo dat vooral het aanbod van lichtere vormen van hulp steeds verder groeit, en dat kinderen daar te makkelijk in terecht komen.
Het is van belang dat zorg beschikbaar blijft voor kinderen die het echt nodig hebben. Bij het toekennen van jeugdhulp moet meer rekening gehouden worden met de aard en ernst van de problematiek, en wat er in de eigen omgeving van het kind aan oplossingen al mogelijk is. Dit wordt in de wet duidelijker afgebakend.
Dorrit Verzeijl van Jong JGZ over de jeugdgezondheidszorg
Hello Radio interview met Dorrit Verzeijl. Zij werkt voor Jong JGZ als Stafverpleegkundige JGZ en is tevens Ambassadeur jeugdverpleegkundige. Jong JGZ biedt preventieve jeugdgezondheidszorg aan voor alle 0-18 jarigen in Zuid-Holland Zuid en 0-4 jarigen in Breda. Deze organisatie volgt de gezondheid van ruim 100.000 kinderen en jongeren in hun groei en ontwikkeling. Dit wordt gedaan middels contact op het consultatiebureau of op school. Jong JGZ heeft pedagogisch adviseurs, jeugdartsen, jeugdverpleegkundigen en assistenten die adviseren, wegen, meten, vaccineren en oog- en gehoortesten afnemen. Het gesprek gaat over haar vak, voorlichting rondom het ouderschap, gratis prenataal huisbezoek en samenwerking met de kraamzorg.
Op 1 juli 2022 is een wetswijziging van kracht in het kader van 'Meer kinderen een kansrijke start'. Hiermee wordt het mogelijk gemaakt om zwangeren en/of hun gezinnen in een kwetsbare situatie, een prenataal huisbezoek aan te bieden. Dit wordt verzorgd door de jeugdgezondheidszorg - JGZ. Het is landelijk, wordt gratis aangeboden en heeft een vrijwillig karakter.
Er wordt een einde gemaakt aan foute prikkels in het systeem door de marktwerking aan te pakken
De onbalans tussen complexe zorg en lichte zorg in het systeem is een van de gevolgen van marktwerking in de jeugdzorg. Het moet in de jeugdzorg juist gaan over kinderen helpen, niet over het maximaliseren van de winst. Staatssecretaris Van Ooijen wil een einde maken aan de foute prikkels die dit in de hand werken, onder andere door winsten te maximeren. De groei van aanbieders wordt aan banden gelegd door zogenaamde 'open house' aanbestedingen te gaan beperken. Dit zijn aanbestedingen waarbij elke aanbieder die aan de voorwaarden voldoet automatisch een contract krijgt.
Bovendien moeten reële tarieven worden betaald die passen bij de soort zorg die geleverd wordt, zodat het niet langer loont om alleen lichte, goedkope zorg aan te bieden. In de wet wordt vastgelegd hoe deze tarieven berekend moeten worden.
De Hervormingsagenda Jeugd wordt hervat nadat gemeenten nu wel willen meewerken
Een deel van deze hervormingen wordt momenteel uitgewerkt in de Hervormingsagenda Jeugd. Betrokken partijen willen nu wel graag hun verantwoordelijkheid nemen om de jeugdzorg te verbeteren. Eerder dit jaar hadden gemeenten namelijk hun medewerking aan de hervorming opgeschort. Dit was naar aanleiding van de geplande besparing op de jeugdzorg van € 511 miljoen.
Nu het kabinet heeft besloten dat deze besparing een Rijksverantwoordelijkheid is, zijn gemeenten weer gecommitteerd om samen tot de Hervormingsagenda te komen. Dit betekent concreet dat de Rijksoverheid haar aanvullende maatregelen moet nemen voor besparing.
Stevige hervorming voor gesloten jeugdhulp: nul plaatsingen en kleinschalige woonplekken
Staatssecretaris Van Ooijen is recent ook met een plan naar voren gekomen voor drastische hervormingen in de gesloten jeugdhulp. De huidige, grootschalige locaties zullen transformeren in kleinschalige, open plekken in de samenleving. Het kabinet wil tevens de beweging in gang zetten naar nul gesloten plaatsingen in 2030. Van Ooijen acht deze hervormingen nodig om de beste, liefdevolle en menswaardige zorg voor de jeugdigen te kunnen bieden, en wil tevens onnodige overplaatsingen zo veel als mogelijk voorkomen.
Op het gebied van vrijheidsbeperking zal in gesloten jeugdhulpinstellingen op korte termijn gewerkt worden aan het "nee, tenzij principe". Dit wil zeggen dat de vrijheidsbeperking niet is toegestaan, tenzij het noodzakelijk en proportioneel is, en er geen minder zwaar alternatief blijkt te zijn...
Elle Struijf - Adviseur bij het NCJ voor jeugdgezondheid
Elle Struijf is adviseur bij het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid, oftewel NCJ. Ze werkte onder meer als arts bij een consultatiebureau in Drenthe en in Waterland. Ze is tevens directeur geweest bij Evean Jeugdgezondheidszorg en was ook manager van het Kenniscentrum Publieke Gezondheid bij GGD Hollands Noorden. Elle is als adviseur intensief betrokken bij tal van NCJ interventies zoals GIZ, M@ZL, SamenStarten, Stevig Ouderschap en VoorZorg. Vanwege haar brede belangstelling voor de Publieke Gezondheid is ze ook betrokken bij programma's en initiatieven rondom Kansrijke Start en 1001 eerste dagen. We gingen met haar in dialoog over het NCJ, de recente wetswijziging m.b.t. prenataal huisbezoek en betrokken stakeholders.
Je hebt bestuurlijke en uitvoerende ervaring in de jeugdgezondheidszorg, wat spreekt je hierin aan?
Wat mij aanspreekt in de jeugdgezondheidszorg is dat er zoveel aan preventie wordt gedaan. Dit is ontzettend belangrijk om problemen te voorkomen, en preventie begint bij de jeugd: het voorkómen van verkeerde gewoontes is gemakkelijker dan het afleren er van. Het zo vroeg mogelijk signaleren dat ondersteuning of hulp gewenst is, is wat mij betreft zelfs van levensbelang. En mijn uitvoerende- en bestuurlijke ervaring zie ik als meerwaarde voor het werk dat ik bij het NCJ doe.
Het NCJ richt haar activiteiten op vele thema's, wat is jouw focus en expertise?
Ik richt mij vooral op gezinnen met jonge kinderen. Zeg maar, vanaf (pre)conceptie tot ongeveer schoolgaand. En dan met name gezinnen in een kwetsbare situatie.
Het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid, oftewel NCJ, wat doet deze organisatie precies?
Het NCJ is het landelijke innovatie- en kenniscentrum voor de jeugdgezondheidszorg. Het NCJ 'begrijpt' de wereld van de jeugdgezondheidszorg en ondersteunt alle JGZ-organisaties in Nederland. Zowel professionals als managers, beleidsmakers en stakeholders. Dit doen we collectief en op maat, gevraagd en ongevraagd.
NCJ streeft naar een wereld waarin alle kinderen veilig en gezond opgroeien. We geloven dat een sterke JGZ hier in Nederland voor kan zorgen. Een stevige inzet op preventie maakt namelijk dat de vele maatschappelijke uitdagingen beter beheersbaar worden. Denk aan een goede start voor alle kinderen, het terugdringen van obesitas, het voorkomen van kindermishandeling en het tegengaan van schoolverzuim en armoede.
Het NCJ voorziet in erkende interventies en methodieken, voor wie zijn deze bedoeld?
Deze interventies zijn speciaal ontwikkeld en bedoeld voor professionals in de JGZ om betere ondersteuning te kunnen geven aan gezinnen, kinderen en jeugdigen. Het is ook beschikbaar voor professionals die actief zijn in aanverwante sectoren.
Het voordeel van deze interventies, is dat de effectiviteit van deze wijze van inzet en ondersteuning uitgebreid onderzocht en bewezen is. Enkele voorbeelden zijn;
- VoorZorg - een programma voor vrouwen die zwanger zijn en te maken hebben met een opeenstapeling van problemen.
- Stevig Ouderschap - dit biedt extra ondersteuning aan gezinnen waar de omstandigheden zwaarder zijn dan gemiddeld.
- GIZ-methodiek - een gespreksmethodiek om met ouders en jeugdigen de krachten, ontwikkel- en zorgbehoeften van een gezin in kaart te brengen.
- M@ZL - een methodiek voor een integrale aanpak van ziekteverzuim bij scholieren in het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en het MBO.
Je bent tevens projectleider van de handreiking prenataal huisbezoek door de JGZ. Wat kun je over dit huisbezoek vertellen?
Er is een wetswijziging in de wet Publieke Gezondheid. Gemeenten krijgen namelijk de opdracht om al in de fase van zwangerschap een prenataal huisbezoek aan te bieden. Dit wordt dan verzorgd door JGZ en is bestemd voor gezinnen in een kwetsbare situatie op sociaal-maatschappelijk gebied. Bijvoorbeeld gezinnen met stress door huiselijk geweld, schulden, onbekendheid met de mogelijkheden van het gezondheidssysteem in Nederland, armoede, enzovoort.
Je kunt dit zien als een brug tussen het medisch- en sociale domein, waarbij ervaren deskundigen de gezinnen met jonge kinderen begeleiden. Daar komt veel mensenkennis en gespreksvaardigheid bij kijken. Ook inzicht in het lokaal, sociale domein met concreet beschikbare mogelijkheden, en uiteraard voldoende tijd voor een goed gesprek. Het is essentieel om deze gezinnen vroegtijdig de juiste ondersteuning te bieden. Zo'n huisbezoek gaat in overleg en is vrijwillig.
En wat kan de handreiking prenataal huisbezoek nu feitelijk gaan opleveren?
Dat zal nog moeten blijken, de bedoeling is dat meer gezinnen en meer kinderen in een eerder stadium de juiste ondersteuning krijgen. Dit zal dan leiden tot een beter zwangerschapsproces en ontwikkelingskansen.
Voor professionals en gemeenten kan dit bijdragen aan een hogere kwaliteit van de zorg, betere kansen voor kinderen en een meer afgestemde samenwerking.
Je geeft ook aan dat dit kan leiden tot een beter zwangerschapsproces, in welk opzicht zie je dat?
Daarbij doel ik op de verloskundig zorgverleners en die van de kraamzorg. Voor hen kan de handreiking helpen in het ontzorgen van de gezinnen in een kwetsbare situatie. Dat is goed voor het zwangerschapsproces en dus goed voor de geboorte uitkomsten, alsmede het vooruitzicht door eerdere en betere ondersteuning.
Welke rol spelen gemeenten als het gaat om zwangere vrouwen en kwetsbare gezinnen te faciliteren bij een hulpvraag?
Gemeenten hebben door een recente wetswijziging een regiefunctie gekregen, om passende voorzieningen te bieden aan zwangere vrouwen en gezinnen in een kwetsbare situatie. Dit betekent verantwoordelijkheid met betrekking tot de randvoorwaarden, waaronder financiering en monitoring.
Daarnaast spelen gemeenten een belangrijke rol in het stimuleren van samenwerking, en het actief toepassen van het prenataal huisbezoek van JGZ door de lokale JGZ organisaties. Het moet daarbij eerdere zorg gaan opleveren voor de doelgroep en daarmee ook betere kansen voor de (nog ongeboren) kinderen.
Samenwerken is belangrijk voor efficiëntie, maar in de praktijk nogal lastig. Hoe kijk je hiernaar?
Dit is nog niet overal goed en gemakkelijk. Dat komt onder meer door logistieke uitdagingen en afstemming op financieringsstromen. Ook de organisatieverschillen kunnen het ingewikkeld maken en dat geldt eveneens voor de jeugdgezondheidszorg, alsmede professionals in de geboortezorg. Denk daarbij ook aan verschillen in wetgeving, financiering, organisatievorm en -cultuur.
Aan de andere kant is er mede door de wetswijziging, juist nu de intentie om meer te gaan samenwerken. Dit is namelijk in het belang van de kwetsbare gezinnen.
Wanneer is de handreiking prenataal huisbezoek gereed en kan dit worden uitgerold?
De handreiking Prenataal Huisbezoek JGZ is al gereed,
zodat alle betrokken stakeholders hiermee aan de slag kunnen. Naast het gegeven dat deze handreiking via onze website beschikbaar is, zullen ook alle betrokken partijen via de eigen koepels zijn geïnformeerd. En bij alle campagnes waar preventie en jeugd een voorname rol spelen, zal de dienstverlening van NCJ ook in deze context goed zichtbaar zijn.
Wat zijn de kosten voor prenataal huisonderzoek en waar kunnen mensen meer informatie vinden?
Het prenataal huisbezoek valt geheel onder de publieke gezondheidszorg en is gratis. De mensen voor wie dit bedoeld is, kunnen meer informatie vinden of krijgen bij hun eigen JGZ-organisatie of GGD. En mogelijk ook bij de gemeente, verloskundige en/of kraamzorg.
Lees ook: Jeugdzorg; een doolhof zonder uitgang
Lees ook: Week tegen Kindermishandeling
Luister ook: Interview programmaleider NJI