Interview met Sjouk Hoitsma, conservator mode & kostuum van Museum Rotterdam
De Rotterdamse wederopbouw is vaak gepresenteerd als een heldhaftige periode van plannen, mannen, gebouwen en bouwers. Maar waar is de Rotterdamse vrouw in dit verhaal van de stad? In de expositie 'Vrouwen van Rotterdam' laat Museum Rotterdam de vrouwen van de wederopbouw zien. Vrouwen met ambities en dromen. Ieder leveren ze op hun eigen manier een bijdrage aan de wederopbouw van de stad en het Rotterdam van nu. Vanuit Dag van de Vrouwen vroegen we ons af hoe je dit goed kunt tentoonstellen. Om daar achter te komen maakten we kennis met Sjouk Hoitsma, zij is conservator mode en kostuum van dit museum met cultuurhistorische collecties en nieuw cultureel erfgoed.
Kun je iets vertellen over de tentoonstelling en het werk dat je doet in dit museum?
Met het thema 'Vrouwen van Rotterdam' willen we de vrouw laten zien in een periode waarin gelijke rechten en kansen voor vrouwen ter discussie stonden. Dit is iets wat tot op de dag van vandaag nog onderwerp van gesprek is. De wederopbouw van Rotterdam na 1945 wordt vooral neergezet in een mannelijke dynamiek. De rol van meisjes en vrouwen is daarin onderbelicht en deze rol willen we met de expositie in beeld brengen. Juist toen veranderde de maatschappelijke positie van vrouwen. We laten dit zien door persoonlijke verhalen van dertig vrouwen te vertellen, en deze vrouwen neer te zetten zoals ze gekleed waren van 1945 tot en met 1975. In deze periode maakte de alledaagse kleding en mode ook een bijzondere ontwikkeling door.
Museum Rotterdam is een echte stadsmuseum en haar collectie bestaat uit ruim honderdduizend voorwerpen van de meest uiteenlopende aard, van japonnen tot bijzondere verpakkingen, en van beeldhouwwerken tot aan tegeltjes. Ik ben intussen al 25 jaar werkzaam voor het museum en beheer de mode- en kledingcollecties van de 18e, 19e en 20ste eeuw. Daarnaast houd ik mij bezig met onderzoek en doe publicaties over de mode en het kleedgedrag in Rotterdam. In het verlengde van dit werk ontwikkel ik thema gerelateerde concepten, die ik vervolgens als curator samenstel voor exposities en andere projecten.
Op welke wijze laten jullie dat zien?
Met de tentoonstelling willen we vooral laten zien wat vrouwen destijds in het dagelijks leven hebben gedaan. Dit zijn uiteenlopende levensverhalen van vrouwen als ondernemer, huisvrouw, stewardess, politicus of in een andere context. Niet alleen hun verhalen komen hier aan bod, maar ze komen ook in hun originele kleding voorbij als rolmodellen op een catwalk. Dit samen met prachtige foto’s en voorwerpen levert echt authentieke portretten op van 'gewone' vrouwen.
Maar ook enkele bekende vrouwen passeren de revue, zoals schrijfster Anna Blaman, stedenbouwkundige Lotte Stam-Beese, de wethouder Nancy Zeelenberg en commissaris en adviseur internationale ondernemingen Neelie Kroes.
"Deze tentoonstelling kan een wijziging in het denken van heel veel mensen betekenen, ook van de jonge
generatie."
Neelie Kroes
De tentoonstelling sluit af met zeven filmportretten van vrouwen die hun stempel drukken op ons hedendaagse Rotterdam. Dit zijn onder andere de tassenontwerpster Susan Bijl, Aruna Vermeulen van het HipHopHuis en schrijfster Elfie Tromp. Ze karakteriseren de krachtige, ondernemende Rotterdamse vrouw van nu.
Kun je enkele voorbeelden geven die voor vrouwen destijds kenmerkend waren ?
In het begin van de wederopbouw, net na de oorlog, stuurde de overheid toen sterk aan op het gezin als hoeksteen van de maatschappij. Destijds was een man kostwinner, de vrouw bleef thuis om het huishouden te doen en de kinderen op te voeden. Ze moest dit doen in een periode van grote schaarste.
In de tentoonstelling zie je de bruidsjurk van een Rotterdamse vrouw die net na de oorlog trouwt. Maar er is geen materiaal voor een nieuwe jurk voorhanden. Haar jurk is gemaakt van een oude japon van oma, en met een versiering van het biljartlaken van opa. Haar hoedje is ook gemaakt van een oude hoed met een stukje kant van oma's jurk.
Vrouwen werden ontslagen als ze trouwden en werden dan "handelingsonbekwaam"...
De vrouwelijke werknemers werden ontslagen als ze trouwden en werden dan handelingsonbekwaam. Dat wil zeggen dat ze geen zeggenschap hadden over de financiën in het huwelijk. Een vrouw kon dan alleen grote uitgaven doen, bijvoorbeeld het kopen van een stofzuiger, mét een handtekening van haar echtgenoot. In de tentoonstelling is het verhaal opgenomen van een vroedvrouw uit de naoorlogse wijk Pendrecht. Toen zij trouwde mocht ze niet meer zelf beschikken over het inkomen dat zij met haar praktijk verdiende. Dat kon alleen met toestemming van haar man. Ze kan er nog kwaad over worden...
Gaandeweg de tijd verandert de positie van de vrouw in de maatschappij. Ze wordt mondiger, krijgt meer voor elkaar en is ondernemend. Dit zie je dan ook terug in de mode van die tijd. De Rotterdamse vrouwen zijn in de tentoonstelling neergezet in een 'pakkie deftig', of gewoon in hun werkkleding. De petticoat en mantelpak van de jaren vijftig, de minirok en het broekpak van de jaren zestig, tot en met de uniseks kleding van de jaren zeventig.
De Tweede Feministische Golf is dan volop aan de gang. De ontwikkeling van de vrouw gaat dan opeens heel snel in Rotterdam, en ook in Nederland.
Waarom mag je deze expositie niet missen?
'Vrouwen van Rotterdam' geeft een indringend beeld van een tijd waarin alles veranderde. Voor velen onder ons komen dan ook de herinneringen naar boven over onze eigen verhalen, kleding en leefstijl. Verhalen die te weinig verteld zijn. En tevens verhalen van vrouwen in het Rotterdam van nu, de stad waar overhemden al met 'opgerolde mouwen' in de winkels liggen.