Frouwke Kuijpers - Hoofd (Top)sport & Opleiding KNVvl

Frouwke Kuijpers - Hoofd (Top)sport & Opleiding KNVvl


Jaarlijks stappen miljarden mensen in een vliegtuig voor een bestemming wereldwijd, ... vanzelfsprekend! Maar hoeveel mensen weten dat het ooit begon met een ballon, waarna het zweefvliegtuig volgde?

Er is een vereniging dat als bakermat geldt voor de ontwikkeling van de militaire- en burgerluchtvaart;  de KNVvL, en dit staat voor Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart.

De vereniging is in 1907 opgericht, staat bekend als landelijke organisatie voor luchtsporten met 15.000 leden, en is aangesloten bij het NOC*NSF. Een trotse organisatie waar astronaut André Kuipers erelid en ambassadeur van is, en met Prinses Beatrix als haar belangrijke beschermvrouwe.

Naast de niet-vliegende afdelingen, vertegenwoordigt deze vereniging de volgende sporten; aerobatics, ballonvaren, deltavliegen, drones, gemotoriseerd vliegen, historische luchtvaart, modelvliegsport,     parachutespringen, paramotorvliegen, schermvliegen en zweefvliegen, waar het in den beginne mee begon...

Dag van de Vrouwen wilde hier uiteraard meer over weten en ging in gesprek met Frouwke Kuijpers. Zij is
Hoofd (Top)sport & Opleiding. Een ware zweefvlieger die er geen doekjes om wind als het gaat over beleid, operationele zaken en hoe haar carrière is verlopen...

Wat betekent het vliegen voor jou, en hoe is het ooit begonnen?

Ik doe al lange tijd met veel plezier aan zweefvliegen bij de Nijmeegse Aeroclub. Als kind woonde ik met mijn ouders in Groesbeek en mijn vader was politieman. We gingen veel wandelen in het bos en kwamen dan langs zweefvliegveld “het Maldens Vlak”. Toen ik dat zag was ik verkocht, mijn broer ook. Op mijn 15e jaar ben ik begonnen met zweefvliegen, dit mag al vanaf je 14e jaar. Ook solo vliegen. Je mag nog geen brommer rijden maar al wel een zweefvliegtuig besturen. Zo is het begonnen!

Vond je het een beetje eng, of had je meteen het gevoel dat het bij je past?

Het was absoluut niet eng. Ik kende het zweefvliegen al door mijn broer, die een jaar eerder was begonnen met vliegen. Ik vond het alleen maar leuk. Neem bijvoorbeeld de start. Dat gebeurt met een uitgereden lierkabel van 1000 meter. Je accelereert binnen een paar seconden naar 100 km per uur. Je gaat dan behoorlijk steil omhoog, je krijgt dan de bekende druk op je oren, hetzelfde gevoel dat je krijgt als je in de bergen rijdt. Ik was er dus op jonge leeftijd al mee vertrouwd,  ben nooit echt bang geweest, hooguit spannende situaties meegemaakt. Het zweefvliegen was en is mijn lust en mijn leven.

Je bent ook vaak teamcaptain geweest, een soort chef de mission van het Nederlandse team tijdens WK’s, waaronder in Australië. wat voor een ervaring was dat?

Dat was een bijzondere ervaring. Het WK vond plaats in Benella, Victoria. Dat is ongeveer 300 km Noordoost van Melbourne. Ik ben trouwens wel vaker teamcaptain geweest, ook bij de World Air Games in Dubai.  Dat is een soort Olympische Spelen voor luchtsporten. Zo'n WK in Australië is trouwens behoorlijk complex, want alles moet dan verscheept worden. Daar ben je al een half jaar van tevoren mee bezig. Je gaat dan met de nieuwste vliegtuigen daar naar toe, maar sommige daarvan zijn nog niet gecertificeerd en hebben een  "permit to fly" nodig om in Australië te mogen vliegen. Het is een bureaucratische rompslomp om de juiste papieren van het vliegtuig te krijgen, het invoeren, het verzekeren, enzovoort. Dit is een heel proces. Maar uiteindelijk is het wel de moeite waard, het is een prachtige ervaring. In Europa ben je drie weken met elkaar,  in Australië is dat aanzienlijk langer, hierdoor ontstaat een heel hecht team.

Was het misschien niet beter geweest om vliegtuigen daar in Australië te gebruiken?

Meerdere van onze vliegers hebben dat ook gedaan, maar er zijn daar niet voldoende zweefvliegtuigen beschikbaar voor de wereldkampioenschappen met 130 deelnemers. Daarnaast is het zo dat vliegers graag met hun eigen vliegtuig vliegen. Alles is specifiek ingericht en aangepast op de vlieger. Dit is net zoals bij formule 1 coureur Max Verstappen.

Is de luchtsamenstelling in Australië heel anders dan in Europa?

Jazeker, Australië is voor zweefvliegen het "Walhalla". In Europa en Nederland komt het misschien 1 keer per jaar voor, dat je heel goed weer hebt op 2 tot 2.5. km hoogte. In Australië ga je vaak tot 3 km en hoger, het is daar ook heel helder, je kunt dan ver kijken. Alleen hadden we uitgerekend deze keer heel slecht weer gehad. In de winter daarvoor was er veel regen gevallen. Daardoor was de grond nog erg vochtig en dat beïnvloedde ook de luchtstromingen, waardoor de thermiek helemaal niet zo goed was. Het was dus een beetje Europees weer, minder spectaculair dan verwacht...

Je bent ook nog chief stewart geweest bij het vrouwen wk in Tsjechië, hoe is dat gegaan voor de Nederlandse vrouwen?

De wedstrijd voor de Nederlandse vrouwen was goed gegaan. We hebben een paar keer een dagoverwinning gehad, een soort etappe overwinning zeg maar. De vrouwen die voor Nederland uitkomen zijn relatief gezien nog onervaren. Dit was wel goed voor het imago van vrouwen die zweefvliegen, en een grote stimulans voor jonge meiden om dit ook te willen doen. Van alle luchtsporten die er zijn, is gemiddeld slechts 10% vrouw. Als je dus een vrouw bent en meedoet met wedstrijdvliegen in een door mannen gedomineerde wereld, dan moet je wel stevig in je schoenen staan om je verder te ontwikkelen. Ikzelf had daar als Chief Stewart een adviesrol bij de wedstrijdorganisatie voor het borgen van de continuïteit. Dit is op basis van de International Gliding Committee (IGC) richtlijnen.

Waarom is er een speciale WK Vrouwen, het is toch geen fysiek zware sport?

Op de een of andere manier presteren vrouwen toch wat minder bij de vliegsporten. Bij het zweefvliegen zou dat dan niet het geval hoeven te zijn, het is geen fysieke sport. Maar ja, het brein van de vrouw is ook anders als het gaat om beslissingen nemen.
Dit is wetenschappelijk bewezen. Vrouwen zijn vooral wat voorzichtiger. Als je snelheid wilt maken dan moet je bij het zweefvliegen sterke "bellen" hebben van 1 tot 3 meter per seconde. Vrouwen zijn geneigd om toch iets eerder een minder sterke stijger te pakken waardoor hun snelheid wat terugloopt, maar je kunt het wel leren. Uiteindelijk denk ik dat als vrouwen goed hun best doen, zij met de mannen in het WK mee kunnen.

Bij defensie zijn er ook maar weinig vrouwen die vliegen, komt daar nog verandering in?

Er komen wel steeds meer vrouwen die gaan vliegen, dus ook bij defensie. Toen ik begon met zweefvliegen mocht ik in eerste instantie alleen maar koffie brengen in de werkplaats. Wat dat betreft ben ik eigenlijk te vroeg geboren, mijn broer kreeg subsidie van defensie om te zweefvliegen. Meisjes kregen dat niet, alleen de jongens… Je moest toen minimaal havo hebben en een verklaring van geen bezwaar van je ouders. Dan kon je als je dat wilde piloot bij defensie worden en kreeg je subsidie. Ik kreeg dat niet, want ik was een meisje, maar deed intussen wel vwo-b. Hallo..? Toen heb ik nog geprobeerd om bij de KLM Luchtvaart School aangenomen te worden, maar dat was ook niet voor meisjes…

Nog een voorbeeld; voordat ik bij de zweefvliegclub instructeur kon worden moest ik 2 jaar langer wachten voordat ik in de opleiding mocht. Ik voldeed wel aan de eisen, maar men vroeg zich af wat ik tussen al die kerels te zoeken had, en men geloofde niet dat het zou werken. Maar door goed te vliegen en mezelf te profileren als normaal lid, mocht ik uiteindelijk toch aan de instructeursopleiding beginnen. Ik was de 3e vrouwelijke instructeur van Nederland. Ik heb het gelukkig niet echt als vervelend ervaren. Achteraf wel jammer natuurlijk, maar je bent een kind van je tijd, je weet niet beter op dat moment.

Frouwke Kuijpers van KNVvl

Ik heb mij overigens als vrouw wel altijd prettig gevoeld in het vliegwereldje, en voelde mij zeker niet miskend in mijn vliegcarrière. Sterker nog: ik heb het ook kunnen gebruiken, als één van de weinige vrouwen in een mannenwereld, want iedereen kent jou dan. En met dat voordeel gaan vele deuren voor je open.

Tegenwoordig kun je als meisje gewoon solliciteren bij defensie en de burgerluchtvaart. Vliegen blijft natuurlijk een technisch iets, dus je hebt altijd wel meer jongens dan meisjes.

Jullie bieden tevens ballonvaren aan, heb je daar zelf ook ervaring mee?

Ja, dat heb ik ook een paar keer gedaan. Daar zijn eveneens wedstrijden in, en er zijn nu zelfs een paar vrouwenteams die best wel fanatiek zijn! Ik heb destijds het zweefvliegprogramma bij ballonvaren ook als optie aangeboden, grappig genoeg dat er juist vrouwen zijn die dit fanatiek opgepakt hebben.

In welke luchtsport zijn de vrouwelijke leden het best vertegenwoordigd?

In het parachutespringen zitten relatief de meeste vrouwen. Dat zit tegen de 30%, misschien zelfs meer. Maar dat is een uitzondering.

Het wordt steeds drukker met commerciële vluchten, wat vindt je hiervan?

Het luchtruim wordt ontzettend opgeslokt door de professionele luchtvaart. Niet nodig in onze ogen, en  hierdoor blijft er veel te weinig over voor de lichte luchtvaart. Kijk bijvoorbeeld naar de discussie over Lelystad Airport en de actiegroepen. De aanvliegroute voor Lelystad gaat over Overijssel, en dan nemen ze heel veel luchtruim in wat absoluut niet nodig is. De airliners kunnen best wel wat hoger aanvliegen, en dan zwevend zonder motoren te gebruiken zodat ze de geclaimde lucht helemaal niet nodig hebben. Het gaat allemaal op slot. Wij mogen straks boven Zwolle niet meer gaan vliegen omdat het een aanvliegroute voor Lelystad wordt. De mensen die in Zwolle wonen zijn daar overigens ook niet blij mee.

Dit is natuurlijk een economische reden, want  Schiphol kan straks niet meer verder groeien…

Dat klopt, maar de manier waarop met het luchtruim wordt omgesprongen is niet in overleg gegaan. Als vereniging proberen wij de recreatieve sector goed te vertegenwoordigen, om eveneens voor hen voldoende ruimte over te houden.

Is het relatief eenvoudig aan te passen, zodat iedereen voldoende ruimte krijgt?

Ja, want veel recreatieve vliegers zijn ook piloten bij de burgerluchtvaart. Die zeggen zelf dat het eigenlijk niet nodig is om te claimen, want daar komen ze vaak niet eens. Het is heel eenvoudig om een lijntje te trekken in de lucht. De gewone burger heeft daar helemaal geen weet van. Dat is net zoals met het oefenen van drones bij defensie. Dan gaat men gebieden afzetten en mogen we daar de hele week niet komen, omdat er 1 keer in de week ergens een drone oefening plaatsvindt. Zoals bijvoorbeeld  in de Flevopolder vlakbij waar een zweefvliegveld ligt. Overigens houdt defensie weer wel rekening met de planning van hun oefeningen als we ergens de nationale kampioenschappen houden. Het is ook vaak nog onwetendheid.

De vliegfrequentie van de burgerluchtvaart is  hoog en ze hebben safety protocollen, dat zal ongetwijfeld een argument zijn in discussie...

Nederland is altijd het "braafste jongetje" van de klas. Dat geldt ook voor de luchtvaart. Voorbeeld; ik vlieg bij Nijmegen, dat ligt hemelsbreed 7 km van de Duitse grens. Hier in Nederland moeten we verplicht vliegen met een transponder, dat is een apparaatje wat uitzend waar je bent. Zodra ik net over de grens in Duitsland vlieg, is die transponder niet verplicht. Er zijn in Duitsland niet meer botsingen dan in Nederland, maar wij moeten zo’n dure transponder wèl hebben. En als er veel van die vliegtuigjes in het gebied van Schiphol vliegen, dan wordt het signaal van de recreatieve luchtvaart uitgeschakeld. Want dat verstoort het signaal teveel van de professionele luchtvaart. Dat is Nederland op zijn smalst en zo zitten we dus ook met het luchtruim. Er is veel meer mogelijk dan wat er van "bovenaf" wordt opgelegd.

Wat zijn jouw bevindingen op ontwikkelingen in het gebruik van drones?

Het neemt een enorme toevlucht. Als vereniging zijn we ook betrokken bij de regelgeving over verantwoord  gebruik in het luchtruim. Vooral in de beginperiode kocht iedereen een drone en ging overal vliegen, ook in de buurt van vliegvelden en dat kan natuurlijk niet. Het is tegenwoordig meer gereguleerd met vergunningen, en onderdeel van deze vergunningaanvraag is een stukje theorie over de luchtvaartwet. Dit is overigens niet nodig als er van een modelvliegveld gestart en gevlogen wordt in een klein gecontroleerd gebied. Ik verwacht trouwens dat drones in de toekomst personen gaan vervoeren, we hebben dan geen auto meer nodig.
Maar het mogelijke gevaar met drones is dat je coördinaten kunt instellen om deze tot 20 km van jezelf vandaan te laten vliegen. Dan kun je weliswaar op een videoscherm zien waar hij is, alleen ziet de piloot niet het andere verkeer om zich heen. Dat kan nog een probleem worden in het luchtruim, en dus zelfs gevaarlijk zijn. Daarom moet die regelgeving wel goed in orde worden gemaakt! De drone die bij het Engelse vliegveld Gatwick het hele vliegverkeer plat legde is hier een recent voorbeeld van.

Wat kost een uurtje zweefvliegen gemiddeld?

Als je wilt leren zweefvliegen dan ben je zo'n € 800,- per jaar kwijt, all in, zoals de opleiding en het gebruik van de vliegtuigen. De instructeurs en technici bieden hun kennis aan als vrijwilliger. Op de website zweefportaal.nl kun je een club vinden in de buurt, en er is meestal wel een mooie introductiemogelijkheid.

Wat zou je zelf nog willen bereiken binnen jouw carrière?

Als het gaat om ambities, dan zijn dat twee dingen. Ik zou graag binnen onze vereniging een aparte afdeling sport willen. Momenteel is het zo dat alle verschillende luchtsporten hun eigen wedstrijdcommissie hebben, maar dat valt onder het algemeen bestuur van die luchtsport. De wedstrijdcommissies hebben geen volledig mandaat, ze vallen onder het bestuur. En meestal hebben deze besturen helaas onvoldoende inhoudelijke kennis van de sport. Ik wil graag dat de sportmensen en hun betreffende commissies, zelf kunnen beslissen welke kant op te gaan met hun eigen budget. Dit is ook veel gemakkelijker als er iets georganiseerd moet worden, en het niet over zoveel schijven met verschillende visies hoeft te gaan. Vele bonden in Nederland hebben vaak diezelfde uitdagingen. Dit is niet alleen bij de KNVvL zo.

Een andere ambitie die ik heb gaat over de vrouwen. Er is namelijk bij ons de wens uitgesproken dat vrouwen hun eigen platform voor de luchtsporten zouden willen hebben. Bedoeld om met elkaar te communiceren, van elkaar te leren, en zichtbaar voorbeeldgevend te zijn voor andere vrouwen. De vereniging wil meer leden, en momenteel is maar 10% van onze leden vrouw. Daar mag wat mij betreft nog wel wel 40% bij! Uiteraard niet man-onvriendelijk, want het is niet een sport wat je apart hoeft te doen, en dat willen we ook niet. Het is net zoiets als mannen onder elkaar, zo is dat ook met vrouwen het geval.

Je hebt de komende tijd dus genoeg te doen...

Jazeker, maar ik stop nu wel met het begeleiden van de kernploeg zweefvliegers. Na vele jaren begeleiding is het een mooi moment om dit te doen. Het programma dat in de loop der tijd is ontwikkeld blijkt te werken, want we hebben op dit moment een Europees- en Wereldkampioen senioren en een Wereld Kampioen Junioren! Ondertussen ben ik op internationaal niveau in het bestuur terechtgekomen van de International Gliding Commitee. Dit is een soort FIFA, de wereldbond voor het zweefvliegen, en dat is erg leuk om te doen. Professioneel gezien blijf ik nog steeds werkzaam als Hoofd (Top)sport & Opleiding van de KNVvL. De vereniging waar ik van mijn hobby, mijn werk heb kunnen maken!