Janny Pronk-Huisman - Docent van Mondra Opleidingen
De smederij is de bakermat waaruit metaalbedrijven zijn ontstaan. Vroeger was in elk dorp wel een smederij te vinden en dit was toen heel belangrijk voor de gemeenschap. Het zijn echter niet alleen maar metaalbedrijven die hun oorsprong uit de smederij kennen. Veel beroepen in het ambacht en de moderne maakindustrie, zijn te herleiden naar de smederij van vroegere tijden. Dag van de Vrouwen wilde hier meer over weten en kwam in gesprek met Janny Pronk-Huisman. Zij is docent van Mondra Opleidingen in Smeedtechnieken in Andelst, provincie Gelderland.
Wat voor opleidingen verzorgen jullie en hoe is dit tot stand gekomen?
Wij verzorgen een praktijkgerichte vakopleiding smeden voor studenten met een diploma constructie bankwerker/lasser, of voor mensen die al langer in de sector werkzaam zijn met VMBO of gelijkwaardig. Aansluitend hebben wij een verdiepingsprogramma voor gereedschapsmeden en voor restauratiesmeden. Daarnaast bieden wij korte cursussen en workshops aan zonder vooropleiding. Er komen ook bedrijven bij ons die een cursusdag doen ter verbetering van de onderlinge samenwerking van werknemers. Deze vorm van teambuilding wordt als heel positief ervaren.
We zijn een familiebedrijf dat een smederij heeft en mijn man Cees Pronk kwam ruim twintig jaar geleden er achter, dat er geen vakopleiding meer was voor smeden. Het laatste officieel geregistreerde examen was begin jaren zestig. Hij wilde niet dat dit ambachtswerk zou verdwijnen en is toen de belangen gaan behartigen van het smeden in het binnen- en buitenland. Midden jaren negentig begon hij het lesmateriaal te ontwikkelen en sindsdien verzorgen wij deze opleidingen.
Wat is jouw rol binnen het bedrijf?
Van huis uit ben ik vakdocente voor het vervaardigen van kleding en ook voor kunstgeschiedenis. Maar gaandeweg raakte ik steeds meer betrokken in het familiebedrijf. Wat ik nu doe is het doceren van Bouwstijlherkenning binnen de vakopleiding. Daarin laat ik cursisten de verschillen op detailniveau zien, van stijlen zoals barok, art deco enzovoort. Dit is niet het fysieke smeden, maar kennis opdoen in het kunnen onderscheiden van de bouwstijlen. Daarnaast houd ik mij bezig met acquisitie voor de opleiding en cursussen die wij geven, en onderhoud ik de contacten voor het onder de aandacht brengen van nieuwe cursussen.
Is er voldoende werk in de smederij?
Je moet als smid wel proactief bezig zijn en dus geen afwachtende houding hebben, maar dat geldt, denk ik, tegenwoordig voor de meeste beroepen. Het ambacht krijgt wel steeds meer haar erkenning terug. We zien ook dat er een toenemende vraag ontstaat voor
vakbekwame smeden. Er is lange tijd weinig onderhoud gedaan aan smeedwerk van bijvoorbeeld monumentale panden, die op verschillende erfgoedlijsten staan. Maar ook opdrachten van particulieren en overheden nemen toe. Mede door massaproductie is het smeden op de achtergrond terechtgekomen en heeft het een hele generatie overgeslagen, in de leeftijd van 30 tot 55 jaar. Nu is er door de jonge generatie tot 30 jaar wel veel aandacht voor het vak en zijn er vele mogelijkheden.
Leveren jullie ook een concrete bijdrage aan deze ontwikkeling?
Jazeker, in vroeger gingen kinderen langs bij de smid in het dorp om te mogen helpen. Tegenwoordig is dat anders en doen we dat met educatieve programma’s. Jaarlijks verzorgen wij de volledige organisatie van het project ‘Wijzer met IJzer’ in het ketelhuis op het DRU terrein in Ulft.
Ruim 480 kinderen uit groep 8 van basisscholen doen hieraan mee. Zij maken dan onder strikte begeleiding kennis met het vak en ervaren in een gecontroleerde omgeving de verschillen in bronsgieten, smeden en aluminium-bewerking. Er worden ook kinderen van basisscholen uit Duitsland betrokken en ze vinden het allemaal heel spannend! Dit initiatief is mede mogelijk gemaakt door de overheid, enkele fondsen en andere partners.
Hiermee wordt een eerste aanzet gemaakt om de jongeren te laten interesseren voor dit boeiende vak. Zij kunnen dan later veel gerichter een keuze maken in een vervolgopleiding. Goed opgeleide zelfstandige smeden kunnen in hun carrière ook overwegen om oudere smeden in hun onderneming op te volgen. Het voordeel daarvan, is dat je nog meer praktijkkennis kan krijgen in de fase van overdracht en begeleiding.
Is er ook belangstelling van meisjes en jonge vrouwen voor dit vak?
In het project ‘Wijzer met IJzer zijn ook veel meisjes betrokken en die vinden het heel interessant. Onze dochter Lotte heeft het vakdiploma smeden gehaald op 17 jarige leeftijd! Zij werd daardoor de jongste vrouwelijke smid en is de 3e generatie vakbeoefenaar binnen onze familie. Lotte wilde eerst kleuterjuf worden en kwam later op de opleiding "groen".
Dit bleek niet haar ding te zijn. Tijdens haar stage heeft ze 6 weken gewerkt in een smederij in het Zwarte Woud en daar sprong de vonk over en raakte ze geïnspireerd voor het Ambacht smeden. Het waren de metalen bankjes en hekken in de parken die haar aandacht trokken. Lotte is smid geworden omdat ze het een interessant beroep vindt. Zij volgt momenteel de opleiding werktuigbouw-4 aan 't Graafschap College in Doetinchem en heeft daarin nog 1 jaar te gaan. Lotte is nu 22 jaar en werkt zoveel mogelijk in de smederij als zij kan naast haar studie, waaronder in Duitsland.
Wordt er ook internationaal samengewerkt?
Mijn man Cees Pronk heeft begin jaren negentig hiervoor al een basis gelegd en er ook voor gezorgd dat Nederland op de kaart staat binnen de Ring van Europese IJzersteden. Op zijn voordracht is Gemeente Oude-IJsselstreek lid geworden van deze organisatie. Dit heeft er onder meer toe geleid dat tijdens een
jaarvergadering van dit initiatief, twee Noorse smeden een oproep deden aan de andere leden om rozen te vervaardigen. Dit was bedoeld voor een monument, ter nagedachtenis aan de omgekomen mensen van de aanslag in Oslo, en op het eiland Utoya in 2011. Een aantal Nederlandse smeden die bij ons de opleiding smeden hebben gevolgd hebben hieraan meegewerkt in onze eigen smederij.
Lotte had die kennis van rozen smeden in Duitsland opgedaan en heeft het project begeleid. Het resultaat was een Nederlands aandeel van 63 rozen in staal en koper vervaardigd. Er zijn uiteindelijk vanuit de internationale samenwerking meer dan 1000 rozen vervaardigd en aangeboden aan Noorwegen.
Wat zijn jullie plannen voor de komende tijd?
Onze kernactiviteit is het verzorgen van opleidingen. Het opzetten van de Internationale Iron Academie, waar uitwisselingen van studenten uit heel Europa plaats gaat vinden.Wij vinden het heel belangrijk om een bijdrage te leveren in kennisoverdracht aan de jonge generatie. Het geheim van de smid is niet meer en wordt nu openbaar!