Jenny v. Leeuwen - Boswachter van Staatsbosbeheer
Dag van de Vrouwen kwam in aanraking met moeder natuur, werd even helemaal Zen en ging in gesprek met een heuse vrouwelijke boswachter. Jenny van Leeuwen is al vanaf haar kinderjaren een echt buitenmens. Jenny is inmiddels zeven jaar werkzaam als boswachter bij Staatsbosbeheer en verantwoordelijk voor elf gebieden in de regio Alphen a/d Rijn, Leiden en Den Haag. Jenny houdt ook van kunst en cultuur, doet veel aan sport en fotografie en heeft heel veel energie.
Hoe ben je boswachter geworden en zijn er meer vrouwen die dit werk doen?
Dit is via een omweg gebeurd. Ik heb eerst de hbo opleiding gevolgd voor Dieren- en Veehouderij in Delft. Ik specialiseerde daarbij wat meer op exoten door onder andere stages in het regenwoud van Thailand te lopen en uiteindelijk ben ik bij de Nederlandse en Europese Vereniging voor Dierentuinen terechtgekomen. Daarnaast was ik bezig met een opleiding Natuur- en Milieuwetenschappen bij de Open Universiteit. Tijdens die periode werd ik getipt over een vacature voor boswachter bij Staatsbosbeheer en zo ben ik hier terecht gekomen. Er zijn 158 mannen en 38 vrouwen boswachter. Dus ongeveer 25% is vrouw. De samenwerking tussen mannen en vrouwen verloopt goed en het is heel gezellig bij Staatsbosbeheer. We helpen elkaar waar nodig en in surveillancediensten werken we vaak met koppels in verband met de veiligheid.
"Ik beschouw mijn werk als een missie om de mooie natuur te laten zien en daardoor samen beter te beschermen."
Is het een stoere wereld of juist niet en welke vaardigheden moet je hebben?
Het is inderdaad een stoere wereld. Naast het houden van toezicht moet je in het werk ook een gastvrouw zijn of schoolkinderen rondleiden en ben je verantwoordelijk voor de recreatieve voorzieningen zoals bankjes en paden. Met mensen de natuur in trekken doe ik misschien wel het liefst. De natuur op een andere manier laten beleven is een vaardigheid die goed van pas komt. Dit doe ik bijvoorbeeld met een educatief programma voor kinderen, waarbij ik hen aanstel als heuse hulpboswachter en aan het eind van de excursie krijgen ze een 'boswachtersdiploma'.
Of met een spannende nachtwandeling probeer ik extra natuurbeleving aan te wakkeren bij de volwassenen. Dit doe ik door met hen buiten reguliere looproutes te gaan of door ouderwetse droppings te organiseren.
De reacties van mensen op nachtwandelingen zijn heel positief. Er waren bijvoorbeeld ouders die hun zoon meenamen op een nachtwandeling, terwijl hij bang is in het donker… Na deze nachtelijke excursie was hij niet bang meer! Dat is natuurlijk heel bijzonder om achteraf te horen.
"Ik geniet elke dag weer van de diversiteit van mijn werk. Binnen en buiten, en met zoveel verschillende mensen. Ook geniet ik
ervan dat ik elke dag met het gevoel naar huis ga, dat ik echt iets nuttigs heb gedaan. Dat is zoveel waard!"
Andere vaardigheden waar ik nu zo over denk is dat je sociaal en communicatief moet zijn, ondernemend en een goed inlevingsvermogen moet hebben. Je werkt ook samen met lokale ondernemers, organisatoren van evenementen, muziekgezelschappen, de omwonenden, natuurorganisaties etc. Er wordt van je verwacht dat je op alle niveaus kunt samenwerken en communiceren.
Hoe ziet je gemiddelde werkdag eruit en hoe ervaar je dat?
Den Haag is mijn standplaats tegenover de Malietoren waar VNO NCW gevestigd is. Ik ben gespecialiseerd in voorlichting, recreatie en publiek. Op een werkdag begin ik meestal eerst met het verwerken van alle e-mails. Ik begeleid de vrijwilligers, verzorg zelf excursies, bezoek lopende projecten en heb veel contact en besprekingen met de ondernemers, gemeenten, culturele instellingen en journalisten. Daarnaast heb ik een blog en ben ik actief met twitter.
Zo is bijvoorbeeld zwerfafval een probleem en komt ook vernieling helaas wel voor. Verder valt het op dat agressie toeneemt en men steeds minder tolerant blijkt te zijn. Een boswachter moet
mensen aanspreken op hun gedrag en dan heb je wel eens te maken met boze reacties als een hond moet worden aangelijnd. Aan de andere kant is meer dan 95% van het contact met mensen juist wel heel
leuk en interessant. Mensen stellen vragen of hebben wat moois gezien dat ze aan mij komen vertellen. Vooral in het Haagse Bos kom je mensen uit alle rangen en standen tegen; van schoolkinderen
tot aan een staatssecretaris, of van een zwerver tot aan Koninklijke familieleden die in Paleis Huis ten Bosch verblijven dat is gelegen in dit bos. Je hebt veel mensenkennis nodig om in alle
lagen van de bevolking te kunnen communiceren.
Is het inkomen goed, of zou dit beter kunnen?
In het algemeen vind ik dat het te veel gaat over geld in onze maatschappij. Voor mij is passie voor het werk veel belangrijker. Daarbij kijk ik liever naar ecologische en maatschappelijke waarden van mijn werk, dan dat ik voor een maximaal salaris zou gaan. Dan had ik wel een ander beroep gekozen.
Wat is het mooiste dat je hebt gezien of meegemaakt in de natuur?
Als boswachter maak ik voortdurend mooie dingen mee, zoals een ontmoeting met een boommarter die jongen heeft, het ringen van jonge raven en kerkuiltjes als beschermingsmaatregel, of zomaar het zien van een ijsvogel of bosuil in hartje centrum van Den Haag. Maar ook een situatie met een eekhoorn, die door spelende kinderen geschrokken was en in een prullenbak kwam vast te zitten. Samen met diezelfde kinderen hebben we de eekhoorn gered. Dat was voor die kinderen reuze spannend. Iets dat ze nooit meer zullen vergeten!
Lang geleden heb ik in het regenwoud van Peru een bijzondere ontmoeting gehad met zoetwater dolfijnen in de Amazonerivier. Dat raakte me zo, omdat het zo een mooi schouwspel was. Naast mijn werk als boswachter ben ik ook reisleider en dan maak je ook veel moois mee. Dit werk als reisleider is overigens ideaal te combineren met wat ik als boswachter doe. Ik leer veel van hoe de natuur werkt in het buitenland en wat juist de overeenkomsten zijn met de natuur in Nederland. Daarnaast is ook de ervaring van de groepsdynamiek en het leiderschap direct toepasbaar in mijn dagelijkse werkzaamheden als boswachter. Dat geldt onder andere voor hele praktische zaken zoals navigeren of het toepassen van EHBO. Het werkt in alle opzichten aanvullend en versterkend.
Is natuurbehoud er nu beter of minder op geworden dan in het verleden?
In Nederland is door de jaren 85% van de oorspronkelijke biodiversiteit verdwenen en dat is schrikbarend! Het is dus uitermate belangrijk om de overgebleven 15% goed te beschermen en te beheren. Zo zien wij bijvoorbeeld dat de weidevogels met uitsterven worden bedreigd. Dit kan worden opgelost wanneer meer boeren na de broedperiode gaan maaien en een hoger waterpeil hanteren.
Vanuit Staatsbosbeheer zorgen we dat in onze graslandgebieden het grondwater in vogelrijke gebieden op hoog pijl blijft, zodat er voldoende voedsel beschikbaar is. Boeren pachten dit grasland van ons, maar wij houden regie en controle. Zij mogen dus pas na 15 juni maaien. In onze weidevogelreservaten
gaat het wel goed met de weidevogels.
Wat mij stoort is dat in Nederland vaak het economisch belang voorgaat ten koste van natuur. Dit is korte termijn denken en uiteindelijk heeft niemand daar baat bij, ook de economie op lange termijn niet. Wat wel goed gaat is dat er weer ruimte en aandacht komt voor wildernis in Nederland. Zo is de zeearend terug als broedvogel en wordt zelfs ook gezien in mijn werkgebied in de Randstad. Ook de raaf heeft zich ondertussen weer in Zuid-Holland gevestigd na ruim een eeuw afwezig te zijn geweest. Gelukkig gaan er dus ook dingen goed. Ik vind het vooral leuk als de natuur eveneens in de stad floreert. Mensen kunnen dan van heel dichtbij de mooie natuur beleven. Het Haagse Bos scoort opvallend goed voor wat betreft de aanwezigheid van zoogdieren, zo bleek vorig jaar uit ecologisch onderzoek. Als je mensen hierop wijst, dan zijn ze helemaal verrast en gaan ze met andere ogen kijken naar de natuur in hun directe omgeving. Hun ‘achtertuin’ blijkt ineens interessanter dan verwacht!
Wat is de grootste uitdaging voor Staatsbosbeheer in de komende jaren?
De grootste uitdaging voor Staatsbosbeheer is het op peil houden van alle recreatiegebieden, omdat we daarvoor geen financiering meer krijgen van het Rijk.
Het Rijk heeft deze verantwoordelijkheden
overgedragen aan de provincie. De provincie geeft ons subsidie voor natuurgebieden, maar niet voor het beheer van recreatiegebieden. Daarover moeten we aparte afspraken zien te maken. We zoeken daarvoor samenwerking met overheden en andere partners. Deze gebieden aan de randen van de stad zijn namelijk erg belangrijk, omdat het plekken zijn waar mensen tot rust kunnen komen en even kunnen ontsnappen aan het hectische leven. Natuur geeft energie!
Heb je een ontdekking gedaan van nieuwe flora/fauna?
Ik heb zelf geen ontdekking gedaan van nieuwe soorten, wel ben ik elke keer weer verrast door ontmoetingen met soorten die ik zelf nog nooit eerder heb gezien. Zo zag ik voor het eerst een grauwe vliegenvanger, een mooi maar schuw vogeltje en een zeldzaamheid in en om de Randstad en dan ook nog eens bij het bekende Malieveld in Den Haag, dus eigenlijk midden in de stad. Het Malieveld wordt overigens ook door ons beheerd. Dat is natuurlijk heel bijzonder, om boswachter te zijn van het Malieveld.
Een ander bijzondere waarneming was de blauwe bremraap, dit is een plant die je nog maar zelden ziet in West-Nederland. Ook deze stond gewoon hier op het Malieveld in de bloei! Deze dynamiek en tevens de verrassingen van de natuur geven mij oneindig veel inspiratie en energie.
Kunnen geïnteresseerden vrijwilligerswerk doen bij Staatsbosbeheer?
Ja, in mijn werkgebied zijn honderden vrijwilligers actief. Geïnteresseerden met een sterke affiniteit voor de natuur kunnen zich aanmelden via de website van Staatsbosbeheer. Vrijwilligers zijn heel waardevol voor Staatsbosbeheer. Zij verzetten ontzettend veel werk en zijn vaak ook nog eens ambassadeurs voor de natuur!
Staatsbosbeheer bestaat al meer dan 115 jaar is een zelfstandig bestuursorgaan. Zij is verantwoordelijk voor meer dan 260.000 hectare grond, bestaande uit bos, natuurgebieden en landschappen met duizenden kilometers aan paden en wegen, en met honderden gebouwen waar miljoenen mensen jaarlijks van genieten. Credit foto's: Ernst Dirksen, Nico de Bruin en Jenny van Leeuwen.