Marlies Bongers - gynaecoloog bij Maastricht UMC+
Marlies Bongers is werkzaam als gynaecoloog bij Maastricht UMC+ en als hoogleraar gynaecologie verbonden aan Maastricht University dat samenwerkt met dit medisch
centrum. In haar patiëntenzorg richt zij zich vooral op menstruatieklachten, endoscopische chirurgie en endometriose. Ze coördineert eveneens onderzoek en begeleidt promovendi
op alledaagse gynaecologische klachten, zoals menstruatieproblemen en verzakkingen. Marlies is tevens verbonden aan het Máxima MC dat onder haar leiding is uitgegroeid tot een expertisecentrum op
haar vakgebied. Ze mocht de VNVA Els Borst Oeuvreprijs 2022 in ontvangst nemen. Een initiatief van de Vereniging van Nederlandse Vrouwelijke Artsen. Deze erkenning is gebaseerd op haar werk dat
heeft bijgedragen aan een essentiële verbetering van de gezondheid van vrouwen.
Je bent al geruime tijd gynaecoloog. Hoe is de interesse voor dit vak ontstaan?
Ik ben in 1993 afgestudeerd. Tijdens mij coschappen in het Sophia Ziekenhuis in Zwolle, dat tegenwoordig Isala heet, had ik een ontzettend leuke stage. Ik mocht daar veel doen en voelde mij al snel aangetrokken om de zorg van vrouwen en vrouwenproblemen op te lossen. Bovendien ging het behandelen van vrouwen mij goed af. Ik wist toen zeker dat het gynaecologie zou worden.
De VNVA Els Borstprijs 2022 is aan jou toegekend als oeuvreprijs voor jouw werk. Waarom is het zo belangrijk dat prijzen zoals deze er zijn?
Het is vooral belangrijk omdat zo de vrouwenproblemen onder de aandacht kunnen worden gebracht, waaronder menstruatiestoornissen. Maatschappelijke problemen van medische aard krijgen op deze wijze een podium. Vrouwen die zich hiervoor inzetten krijgen aandacht als het gaat over de noodzakelijkheid van diversiteit in het wetenschappelijk onderzoek. De wetenschappelijke wereld is daarop nog steeds niet goed ingeregeld!
Het behandelen van menstruatieklachten is een specialiteit van jou. Wat voor impact hebben deze klachten op het welzijn van (jonge) vrouwen?
De impact is voor iedereen verschillend. Dat maakt ook dat er een barrière is om er over te praten. Er zijn veel vrouwen die echt leiden onder pijnklachten tijdens de menstruatie. Dit gaat gepaard met hevige menstruaties en teveel bloedverlies, stemmingswisselingen in de cyclus, tussentijds bloedverlies, enzovoort. Dat kan je emotioneel en lichamelijk uit balans brengen, hetgeen dan weer invloed heeft op je welzijn, werk, prestaties en thuis met je gezin, of familie. Vrouwen worden daardoor belemmerd om carrière te maken en zich in de picture te werken. De overweging om parttime te gaan werken is dus snel gemaakt, want menstruatieproblemen kun je thuis beter regelen dan op het werk.
Miljarden (jonge) vrouwen menstrueren, is het nog steeds een taboe om hierover te praten?
Het blijft nog steeds ongemakkelijk om over te praten. Dat komt deels doordat vrouwen onderling de neiging hebben om te zeggen; "het hoort erbij". Dit impliceert dat het normaal is en je er dus niet over moet zeuren. Maar als je er zodanig last van hebt dat je niet optimaal functioneert, dan is het niet normaal.
Mannen hebben trouwens geen idee! Die weten echt heel weinig van menstruatie en cyclusproblemen. Dat moet eveneens veranderen. Bovendien voelen mannen zich ook ongemakkelijk om er over te praten. Zolang er op het werk leidinggevende mannen zijn die hier geen punt van maken, is dat dus een probleem wat van beide kanten in stand wordt gehouden.
Waaruit blijkt ongelijkheid in het diagnosticeren van klachten, en wat kun je hieraan doen?
Helaas is er ongelijkheid, en dat is wetenschappelijk aangetoond. Zo worden vrouwen vaker afgescheept met een advies dat het komt door stress, dat zij wellicht wat overbelast zijn, en dat het goed zou zijn om er over te praten. Dus vrouwen krijgen vaker het advies om met een psycholoog over klachten te praten dan mannen. Ik denk dat het helpt om over dit soort zaken echt 'lawaai'
te maken. Dat is hard nodig. Uiteraard is het van belang om dit fenomeen grondig te onderzoeken en duidelijk kenbaar te maken aan een breed publiek.
Je hebt samen met Corien van Zweden het boek 'Biografie van de baarmoeder' geschreven, wat kun je hierover vertellen?
Het is een boek die heel toegankelijk is. Iedereen die de Nederlandse taal beheerst kan het goed begrijpen.
Biografie van de Baarmoeder voor inzicht en discussie
Het gaat over alles van de baarmoeder; anatomie, verhalen van vroeger, verhalen van vrouwen en kennis. Ons doel was een boek te schrijven om vrouwen meer inzicht te geven en mannen te laten begrijpen waar het over gaat, én om de discussie erover aan te wakkeren! Je zou kunnen zeggen; "empowerment van vrouwen, en vrouwenkwalen". Het mocht niet saai zijn. Dat is het niet, want Corien schrijft echt heel leuk. Een vriendin van mijn dochter heeft het boek in één dag uitgelezen!
Een andere specialiteit van jou is endometriose, wat is dat precies?
Binnen in de baarmoeder zit slijmvlies. Dat wordt elke maand opgebouwd tot een dikke zachte laag, waar een klein 'vruchtje' kan nestelen. Als dat niet gebeurd dan wordt deze laag afgestoten: de menstruatie! En begint de cyclus weer opnieuw. Dit slijmvlies groeit bij sommige vrouwen ook op andere plaatsen dan in de baarmoederholte. Bijvoorbeeld in de buikholte tegen de baarmoeder of eierstok aan. Als daar het slijmvlies wordt afgestoten en gaat menstrueren dan kan het niet weggelopen, maar geeft het littekentjes in de buikholte.
Deze littekens kunnen veel klachten geven van pijn of bijvoorbeeld verkleven met de darm of de blaas. Een typische klacht is dan buikpijn rond de menstruatie, soms met darm- of blaasklachten.
Hoeveel vrouwen hebben hier last van, en op welke leeftijd komt dit het meeste voor?
Eén op de tien vrouwen heeft endometriose. Dit zijn vaak jonge vrouwen rond 16 tot 24 jaar, maar ook op latere leeftijd komt het voor. Na de overgang nemen de klachten vaak af als er geen hormonen meer zijn. Maar verklevingen blijven wel bestaan en kunnen vrouwen dus nog steeds veel ongemak ervaren.
Wat zijn de kenmerkende klachten, is het beeld ook duidelijk te herkennen of juist meer vaag?
Dat wisselt nogal, klachten kunnen heel verschillend zijn. Het is daarom voor een huisarts niet altijd meteen duidelijk waar een vrouw met klachten naar verwezen moet worden. Wanneer bijvoorbeeld darmklachten op de voorgrond staan, dan komt de maag-darm-leverarts vaak in beeld. Die moet ook echt goed op de hoogte zijn van endometriose, om te zien en te bedenken dat dit een probleem is voor de gynaecoloog. Daar komt bij dat vrouwen gemiddeld 7 tot 10 jaar hiermee rondlopen voordat de diagnose wordt gesteld.
Is endometriose goed behandelbaar of moet er nog veel onderzoek worden gedaan?
Je kan het onderdrukken met hormonen, maar die zijn ook niet altijd fijn om steeds te gebruiken. 'Personalised medicin' als therapie is hier echt wel noodzakelijk. Er moet nog heel veel worden onderzocht. Zo is ook de ontstaanswijze nog niet helemaal opgehelderd...
Het zou dus (deels) verholpen kunnen worden, maar wat doet deze aandoening mentaal gezien?
Veel, zeker als het niet wordt onderkend! Het kan dus helpen als je andere vrouwen kent die ook dezelfde, of soortgelijke aandoeningen hebben. Het is belangrijk dat jouw klachten mentaal gezien een naam krijgen en er perspectief wordt geboden. Het lijden onder een klacht die niet erkend en niet herkend wordt is enorm heftig.
Kun je een praktijkvoorbeeld geven van wat voor jou motiverend is om met dit werk door te gaan?
Ik heb in het Maxima Medisch Centrum en Maastricht UMC+ een prachtige groep om mee te werken. Het zijn ambitieuze, sprankelende collega’s! Daarbij hebben we gezamenlijk een onderzoeksgroep van veelal jonge vrouwen, die onderzoek doen op het gebied van menstruatieklachten, endometriose, verzakkingen en operaties voor deze problemen. Het is geweldig om te werken met zoveel enthousiaste gemotiveerde mensen. Daar krijg ik goede energie van!
Wat is jouw missie, wat wil je uiteindelijk bereiken met het werk dat je al vele jaren doet?
Mijn persoonlijke missie is om wereldwijd het probleem van menstruatieklachten bespreekbaar te maken. Het op de agenda te krijgen waardoor de urgentie duidelijk wordt om er iets wezenlijks aan te doen! Ja, dat is mijn missie. Ik denk echter wel dat het vooral begint bij de vrouwen zelf. Dat je bereid bent om je er over uit te spreken. En dat je jouw huisarts, leidinggevende, of partner hierin met kennis en informatie meeneemt.