Theater is een weerspiegeling van onze samenleving. Met theater kunnen we vrijelijk tot expressie komen over de dingen die ons vormen en bewegen. Dag van de Vrouwen had een ontmoeting met Paulette Smit. In haar dagelijks leven is ze actrice, toneelschrijfster en regisseur. Ze heeft een hele sterke focus op culturele diversiteit in het theater, waarvoor ze beloond is met de titel Ridder in de Orde van Oranje Nassau. En ook op Curaçao waar ze geboren is, ontving ze een trofee voor haar tomeloze inzet in de wereld van kunst en cultuur. Naast haar werk met Stichting Julius Leeft!, heeft zij ook bestuursfuncties bij de Amsterdamse Kunstraad waar ze voorzitter van de commissie cultuureducatie is, Theatergroep George en Eran, het Vlaams-Nederlands huis De Buren en bij de Werkgroep Caribische Letteren. Paulette is tevens  adviseur van de Raad voor Cultuur. Ze heeft een zoon die een trotse Amsterdammer is en het interview met haar werd een boeiende dialoog over de theatermonoloog: Saida, de Liefde overleeft. Foto © Jean van Lingen.

Ik was 12 jaar en al gevormd op Curaçao, beschermd opgevoed en gelukkig. Het was een enorme overgang. Op Curaçao heerst het dorpse leven en nu kwam ik voor het eerst in een grote stad van een ander land met een totaal andere cultuur. Samen met mijn ouders en oudere zus, hebben we hier in Nederland een nieuw leven opgebouwd. Voor mijn moeder was dit moeilijk, want ik had leren fietsen en ging overal naar toe. Ik was heel nieuwsgierig en wilde mijn nieuwe leefwereld verkennen, maar mijn moeder maakte zich weleens zorgen en had ons altijd streng opgevoed. Wat mij nu te binnen schiet zijn enkele Molukse jongens toen op school. Ze droegen van die pilotenjasjes en hadden legerkistjes aan. Ze vonden het nogal bijzonder dat ik van Curaçao kwam, en zonder dat we met elkaar omgingen was er altijd wel een begroeting wanneer we elkaar tegenkwamen. Dit was best wel subtiel, als een soort van brotherhood en ‘we zijn er voor je’. Ik had mij nooit zo in hun geschiedenis verdiept, totdat John Leerdam mij had gevraagd om teksten te schrijven voor een theaterstuk dat hij ging produceren.

Dit ging over de treinkaping in de jaren zeventig en de rol van de Molukse gemeenschap in Nederland. Toen begreep ik pas dat ze mij groeten als ‘wij van een andere cultuur die ons hier moeten aanpassen'.

Vereenzelvigen niet, maar ik moet nu wel aan mijn vader denken. Hij is van Joodse afkomst en destijds met zijn ouders weggetrokken vanwege de oorlog. Ze woonden in België, vluchtten daarna naar Frankrijk, om uiteindelijk via Spanje terecht te komen in Jamaica in een vluchtelingenkamp. Dit is niet te vergelijken met de situatie zoals die tot nu toe in Europa speelt. Vanuit Jamaica kon mijn vader redelijk snel werk vinden op Curaçao, omdat hij in Frankrijk een opleiding tot bouwkundig tekenaar had gevolgd.

Uiteindelijk is hij op Curaçao uitgegroeid als de nestor van de moderne Architectuur. Ik ben zelf op Curaçao geboren en kon meteen goed mee in de multiculturele samenleving. Door mijn Nederlandse vader en Antilliaanse moeder werd ik gevoed met verschillende tradities, normen en waarden. Dit was voor mij een normale situatie. Een aantal jaren geleden heb ik meegeschreven aan het toneelstuk over prins Claus. Dit werd toen in Carré uitgevoerd in aanwezigheid van Koninklijke familie. Prins Claus kon vroeger heel goed verwoorden hoe verschillende culturen ons kunnen verenigen. Over zijn eigen leven zei hij ooit: Navelstreng in Duitsland, hart in Afrika en ziel in Nederland. Wereldburger, Europeaan, Nederlander. En wat mijn leven betreft is de navelstreng verbonden aan Curaçao, ligt mijn hart deels in New York waar ik een tijd heb gewoond en gestudeerd, en in Amsterdam waar ik nu leef en waar ik mijn zoon heb zien opgroeien. Mijn ziel is niet aan een land gebonden, dit is voor mij een universeel gegeven. 

Dat is van Stella Adler! Ze was mijn docente bij de theateropleiding in New York. Zoals gezegd heb ik een tijd in New York gewoond en de vierjarige opleiding bij haar gevolgd. Vele bekende acteurs en actrices hebben bij haar de kneepjes van het vak geleerd, waaronder Marlon Brando. Stella was een excentrieke vrouw en heel streng. Je moest echt leven voor de kunst en ook goed nadenken over de keuzes die je ging maken, want ze had gelijk; daar ligt je talent. Ik heb veel van haar geleerd, vooral met het interpreteren van tekst. Je moet je fantasie de ruimte kunnen geven en inspiratie halen uit je eigen ervaringen. En mocht je bepaalde ervaringen niet hebben meegemaakt, kijk dan goed naar anderen in je omgeving. Dit klinkt eenvoudig, maar er komt veel meer bij kijken dan je zou denken. Met haar werkmethode en visie, kom je al snel op de inzichten die een regisseur moet hebben in het lezen en vormgeven van een theaterstuk, maar als acteur heb je daar heel veel aan.. Haar toneellessen waren ook levenslessen. 

Ik heb veel bewondering voor Meryl Streep. Ze is als een kameleon in haar vak. Acteurs en actrices worden vaak gecast op kenmerkende rollen waar ze goed in zijn. Maar Meryl Streep, die kan alles en dan ook echt goed! Het is niet voor niets, dat ze zoveel prijzen heeft gewonnen, waaronder drie Oscars. Daarnaast wil ik nog een voorbeeld noemen en dat is Viola Davis. Behalve haar rollen in films speelt ze ook in tv-series. Viola Davis vind ik zo goed door de ingetogenheid van haar acteerwerk. Ze heeft in haar vak vele prijzen gewonnen, waaronder een Emmy en is twee keer genomineerd geweest voor een Oscar. Tijdens alle commotie over de Oscaruitreiking nam ze het trouwens op voor haar zwarte collega’s. Ze vond dat er te weinig zwarte acteurs genomineerd waren. Ze gaf daarbij wel aan, dat het probleem met name ligt bij de filmindustrie en niet bij de Oscar Academy.