Mythologie en mythen zijn dus een breed begrip met een wijd vertakt spectrum aan structuren. De uitleg van mythologie en mythen kan tot een zeer complex geheel worden gemaakt. Dat is echter wel geheel afhankelijk van waar men naar op zoek is. De mythologie over de ontstaansgeschiedenis, het universum, de natuur, mens, dier en alle andere organismen behoort dan ook tot de complexere structuren van gelaagdheid.

Deze complexiteit van mythologie is dikwijls terug te herleiden tot de grote verschillen van inzicht dat zich vooral binnen spiritualiteit en religie afspeelt. Wellicht dat dit ook wordt veroorzaakt door het gegeven dat mythologie en mythen ook sterk verband houden met symboliek en rituelen. Deze kunnen hier echter wel van worden losgekoppeld als er een duidelijk onderscheid blijkt tussen feit en fabel. Mythologie wordt vaak ook in verband gebracht met verhalen die tot de verbeelding spreken en waar tegelijkertijd ook feiten in vertegenwoordigd zijn. Dat roept vragen op, welke antwoorden behoeven voor de naar kennis hongerende mens.

Cultuur is sterk verwant aan mythologie, en houdt ondanks dit gegeven niet altijd verband met een bevolkingsgroep of etniciteit. Zo zijn er vele spirituele begrippen en situaties gestoeld op de mythologische tradities van bijvoorbeeld normen, waarden en overtuigingen. In de brede vormen van cultuur wordt mythologie het meest uitgedrukt in kunst, zang, dans, literatuur en spiritualiteit. Dit principe is terug te herleiden vanuit de klassieke oudheid tot aan ons moderne huidige tijdperk.

In vele studies op het gebied van filosofie doet mythologie het zeer goed als onderwerp van gesprek en onderzoek. Mythologie en mythen lenen zich namelijk uitstekend om daarbij ook voldoende ruimte te bieden aan de eigen creativiteit van geest. Het dieper ingaan op de onderzochte thematiek dan eventueel nodig, speelt daarbij wellicht ook een grote rol. Doorgaans denkt men bij mythologie aan verhalen uit lang vervlogen tijden welke niet of nauwelijks nog te achterhalen of te onderzoeken zijn. Desondanks hangt men nog best stellig aan het idee dat primitieve en onlogische verklaringen en gebruiken volgens de moderne mens niet meer zouden passen in de huidige moderne tijd.

De Franse antropoloog Claude-Lévi Strauss werkte in zijn 4-delige 'Mythologiques' van culturele antropologie zijn ideeën en onderzoek naar mythen verder uit. Zijn doel was om zonder twijfel de methodiek en logica van mythologieën vast te stellen. Claude-Lévi-Strauss was dan ook van mening dat de primitieve en moderne manier van denken even logisch was, zij het weliswaar benaderd vanuit een andere invalshoek. Mythologie bevat een verhaallijn die niet altijd waar of onwaar is, maar in verwantschap met beiden aan elkaar hangt. Dat biedt ruimte voor de logica van gevonden feiten.

Veel mythen hangen samen met historische of legendarische figuren, godheden en bovennatuurlijke wezens. Het zijn dan ook deze figuren die in het huidige leven nog dikwijls maatgevend zijn voor bijzondere verhalen, fantasie en feiten. Het gebruik van mythologie past veelal ook in het esoterische beeld van spiritualiteit. In dit beeld wordt niet alleen gekeken naar de functie van mythologie, maar ook naar de psychoanalytische waarde daarvan. Voorlopers op dit feit waren de Oostenrijkse neuroloog en grondlegger van psychoanalyse Sigmund Freud en de Zwitserse psychiater Carl Gustav Jung. Tot op heden bestaat er navolging van hun voorbeeld ten dienste van de psychoanalyse en het gebruik van mythologica.