Artwork banner: Silvia Koning
Sociaal domein stagneert: Vijf jaar na decentralisatie is de ondersteuning van kwetsbare burgers nog niet op orde
Meer participatie in de samenleving voor mensen die dit niet, helemaal, op eigen kracht kunnen; dat was het streven toen vijf jaar geleden gestart werd met de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015, de Jeugdwet en de Participatiewet. De resultaten blijven in de praktijk achter bij de verwachtingen van deze decentralisatie. De deelname van mensen met een beperking aan de samenleving is niet toegenomen, er zijn nog steeds knelpunten in de jeugdzorg en de kansen op werk voor mensen met een arbeidsbeperking zijn nauwelijks verbeterd.
Conclusie Sociaal en Cultureel Planbureau; verwachtingen decentraal beleid te hoog
Dit concludeert het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in ‘Sociaal domein op koers? Verwachtingen en resultaten van vijf jaar decentraal beleid’. De verwachtingen van het nieuwe beleid waren te hoog gespannen, bijvoorbeeld over de zelfredzaamheid van mensen en een zorgzamere samenleving. Gemeenten behalen nog geen betere resultaten dan het Rijk. De betrokken ministeries zijn nu aan zet om realistische doelen te stellen en regels beter op elkaar af stemmen.
Een aantal kwetsbare groepen krijgt te weinig prioriteit
Er gaat ook veel goed. In het sociaal domein worden veel mensen geholpen door hun gemeente. Tegelijk is het zorgelijk dat in de huidige praktijk een aantal kwetsbare groepen aan het kortste eind lijkt te trekken. Lichte hulpvragen krijgen voorrang omdat deze goedkoper zijn op te lossen. De hulp aan specifieke kwetsbare groepen lukt niet goed. Zo zijn er lange wachttijden voor jongeren met complexe problemen en zijn de baankansen afgenomen voor mensen die aangepast werk nodig hebben. Ook wordt de hulpverlening aan mensen met meerdere problemen belemmerd door ingewikkelde regelgeving.
Niet alle hulpbehoevenden zijn in beeld
Er is op dit moment onvoldoende zicht op mensen die wel problemen hebben, maar niet aankloppen bij de gemeente of hulpverlenende instanties. De verwachting dat gemeenten problemen eerder kunnen signaleren dan het Rijk, omdat ze dichter bij hun burgers staan, blijkt in de praktijk weerbarstig. Hoewel de meeste gemeenten sociale wijkteams hebben opgezet, komen die er niet altijd aan toe om problemen bij mensen actief op te sporen. Door de coronacrisis wordt veel psychische en financiële druk verwacht bij kwetsbare groepen. Naar verwachting zal dit de hulptaak van de gemeente nog extra verzwaren.
Verwachtingen van zelfredzaamheid en de zorgzame samenleving niet realistisch
In de decentrale aanpak werd ook meer van mensen zelf verwacht: eigen kracht, zelfredzaamheid en meer voor elkaar zorgen. Het onderzoek laat zien dat de verwachtingen van het Rijk en de ervaringen van de praktijk niet overeenkomen. Juist mensen die hulp vragen kunnen het niet altijd zelf. Ook blijkt dat mensen het vaak moeilijk vinden om anderen uit hun omgeving om hulp te vragen of er is niemand om hen te helpen. Het percentage mensen dat mantelzorg geeft aan mensen met een beperking is sinds de decentralisaties niet toegenomen.
Het Rijk kan gemeenten in staat stellen om kwetsbare burgers beter te ondersteunen. Hiervoor doet het SCP een aantal aanbevelingen:
Reken jezelf niet rijk
Bij de overheveling van taken naar de gemeenten werden de bijbehorende budgetten direct gekort. Het onderzoek laat echter zien dat gemeenten minder mogelijkheden hebben om het goedkoper te doen dan vooraf werd gedacht. Dit komt doordat de verwachte ‘eigen kracht’ of hulp uit eigen netwerk niet altijd mogelijk of voldoende is. Daarnaast leidt investeren in preventie en lichte voorzieningen, zoals sociale wijkteams, niet onmiddellijk tot afname van het gebruik van zware en dure voorzieningen.
Werk op rijksniveau beter samen
De drie gedecentraliseerde wetten in het sociaal domein verschillen behoorlijk in karakter. Dat komt deels doordat ze door verschillende ministeries ontwikkeld zijn. Gemeenten die in de lijn van elke afzonderlijke wet willen handelen, hebben soms moeite om tegelijkertijd de verwachtingen van de decentralisaties te realiseren. Daarnaast is de aansturing en de communicatie vanuit de ministeries richting gemeenten grotendeels verkokerd gebleven. Voor een goede werking van het sociaal domein op decentraal niveau, zou daarom ook op centraal niveau, meer dan nu gebeurt, met een integrale blik naar de drie wetten gekeken moet worden.
Hanteer een brede definitie van het sociaal domein
Verbinding van de drie terreinen met andere onderdelen van het sociaal domein en flankerende wetten is belangrijk en wordt in de gemeentelijke praktijk ook vaak gemaakt. Zo komen verbindingen met bijvoorbeeld schuldhulpverlening, passend onderwijs en medische of langdurige zorg veel voor. Het is van belang om samenwerking over die schotten heen te realiseren, waarbij duidelijk moet zijn waar de regie is belegd.
Verminder complexiteit van regelgeving
Het sociaal domein is - nog steeds - een complex systeem voor veel betrokken partijen. Burgers weten niet altijd waar ze hulp kunnen krijgen. Voor aanbieders en werkgevers zijn de administratieve lasten soms toegenomen, omdat ze moeten samenwerken met meerdere gemeenten in plaats van een centraal orgaan. Meer aandacht zou uit moeten gaan naar goede informatievoorziening en vereenvoudiging van procedures.
Bron: SCP
Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst ziet Participatiewet als kans
Het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst, LKCA, zet zich in voor cultuureducatie, cultuurparticipatie en de toegankelijkheid van cultuur te vergroten. Ze acht de Participatiewet interessant, omdat steeds meer gemeenten de relatie tussen kunst en activering onderkennen. Actieve deelname aan culturele en kunstzinnige activiteiten kan mensen activeren, waaronder met een arbeidsbeperking.
De gemeenten verkennen werkwijzen om specifieke groepen te bedienen. Kunst en cultuur vallen deels binnen het wettelijke kader en verantwoordelijkheden van gemeenten, dus liggen hier kansen om kunst en cultuur mee te nemen in het vastgestelde beleid. Als kunst en cultuur wordt ingezet om bij te dragen aan maatschappelijke doelstellingen, dan kan men denken aan bijvoorbeeld een percentage van WMO-gelden voor financiering van innovatie en vernieuwing.
Bron: LKCA
Interview met Silvia Koning, kunstenares met een missie
Silvia Koning is een trotse moeder die lange tijd moderetailer was met een eigen zaak in Noord-Holland. Door ongelukkige omstandigheden kreeg ze te maken met aandoeningen, waaronder
stoflongen. Hierdoor was ze niet meer in staat om te ondernemen en heeft Silvia zich opnieuw moeten uitvinden. Ze verhuisde naar Zeeland, helpt haar man met de Bed & Breakfast Montancourt
Middelburg, en is beeldend kunstenares met een missie. Dag van de Vrouwen wilde meer weten over haar vastberadenheid, nieuw talent en missie om anderen te inspireren.
Je maakt prachtige kunstwerken, en je doet ook fotografie. Hoe is dit tot stand gekomen?
Na jarenlang niet erkend te worden als chronisch zieke Nugger, NUG staat voor Niet-Uitkerings-Gerechtigde, en ook niet in aanmerking kwam voor beschut werk, moest ik thuis een keuze maken; niets doen, of toch iets doen. Ik begon 'ogen' te tekenen op oude ronde houtjes en afgedankt glas en lakte dit af met bootlak. Door de reflex werd het in één keer spiegelkunst, want elke keer dat ik het werk oppakte zag ik mijzelf er in. Het werk keek me dus aan!.. zodoende ontdekte ik via een natuurlijke weg mijn nieuwe talent, het maken van spiegelkunst. Dit gaf mij inspiratie en een doel, een doel om ooit te exposeren... in het Rijksmuseum!
Ik besloot Nederlands beste Straatfotograaf te worden en mocht op kosten van de Vriendenloterij een cursus volgen aan de Fotoacademie in Amsterdam. Daarna deed ik vrijwilligerswerk als projectondersteuner bij de Regenbooggroep in Amsterdam en straatfotografie. Ik kan zeggen dat straatfotografie mij een beter mens heeft gemaakt.
Je bent een ondernemende vrouw, aangezien je ook nog eens een B&B runt! Voor veel mensen een droom, hoe gaat dat jou af?
Ik ben een creator en maak van niets iets. De B&B is van mijn man. Zo kunnen we de zorg en het werk vanuit huis doen. Ik werk een paar uur per week bij hem en doe de fotografie en marketing voor de B&B. Ik denk dat veel mensen hunkeren naar autonomie en daardoor ook graag een B&B willen. Zelfstandig zijn, je eigen beslissingen kunnen nemen. Maar er komt meer bij kijken dan mensen over het algemeen denken. Met name de wettelijke regels die zeer onduidelijk kunnen zijn en vaak ook eenzijdig opgesteld. Wij hebben er zelf een heel jaar over gedaan om het pand überhaupt te kunnen kopen, dit vanwege 'medische stempels!'
Ondernemer zijn is niet altijd gemakkelijk, nu al helemaal niet. Hoe ervaar jij het tot nu toe?
Ondernemen is voor iedereen die autonoom wil zijn. Zelfstandig handelen en je eigen verantwoordelijkheid nemen. Toen ik nog jong en gezond was dacht ik alleen aan de positieve kanten van het ondernemerschap. Maar de praktijk is weerbarstig en wanneer je als ondernemer onverwacht gezondheidsklachten krijgt, dan heb je een probleem. Gelukkig was er mijn vader die er op stond dat ik een AOV afsloot. En dat is mijn redding geweest. Anders was ik nu slaaf geworden van het systeem geleid door marktwerking, differentiatie en disruptie!!
Gelukkig kan ik mijn creativiteit kwijt, en met mijn 'Art for Change in Return' probeer ik zoveel mogelijk mensen te inspireren en te motiveren met kunst. Mijn motto, of slogan; "Doe iets! Het is maar hoe je kijkt". Als kunstenares gebruik ik de naam 'Truus van Gogh, with love from Perez'. Ik heb een missie om mensen anders te laten kijken naar precies hetzelfde! Het creatief ondernemen geeft mij veel voldoening en dat zie ik ook terug in de enthousiaste reacties van mensen op mijn werk en missie.
Wat zou er volgens jou moeten gebeuren om het ondernemen voor zzp'ers weer leuker te maken, én eenvoudiger?
Ik denk jezelf een doel stellen waarom je onderneemt. Niet alleen om dat je er geld mee verdient, maar ook dat het je vervulling geeft en weten wat je einddoel is.
Er moet wel een wijziging komen in de Participatiewet
Veel ondernemers en zzp'ers willen wel een AOV maar zien op tegen de kosten, of kunnen dit niet betalen door omstandigheden in de markt. Een wijziging in de Participatiewet is nodig die er voor zorgt dat als je ziek wordt en je beroep niet meer kunt uitoefenen, er hulp en een vangnet is. Ik vind ook dat er een regeling moet komen voor een pensioengrondslag in geval van een beroepsziekte.
Heb je nog tips voor mensen die overwegen een B&B te starten? En wat wil je zelf nog bereiken?
Je moet je eerst goed laten informeren over wat de gestelde eisen zijn en op welke wijze je dit wilt gaan doen. Hoe ga je bijvoorbeeld een B&B runnen, doe je dat vanuit zakelijk of privé? Ga eerst met de bank en verzekeraar praten over de opties en neem een arbeidsongeschiktheidsverzekering. Wat ik met mijn kunst wil bereiken is een wet waarin elke Nederlander gelijke rechten heeft; "Iederin betekent IederIN". Nu worden mijn lotgenoten vaak buitengesloten en genegeerd. Ze worden door de overheid buitenspel gezet en dat vind ik discriminatie.
Mijn werk is nu de overheid spiegelen met mijn tafel 'Turning Table' door de feiten aan het licht te brengen. Ik hoop ook een op betaalde beschutte baan, zodat ik mijn 7 jaren tot mijn 67ste zelf kan overbruggen. Werken geeft je energie en ontwikkelkansen tot je dood. Blijf bezig zolang het duurt!