Wijsheid

 
De karakteristieke wijsheid en levenswijsheid gaat over de spirituele vorm van handelen, oordelen en juistheid onder alle levensomstandigheden. Het zou beschouwd kunnen worden als een praktisch morele en ethische kunstvorm, waarbij men de eigen wijsheid aanwendt om beslissingen te nemen. Vanuit de oudheid gaat men uit van het feit dat de wijze beheerst wordt door de sterren, en tevens zal heersen over de sterren. In alle ervaringen die de mens meemaakt is er sprake van een universele levensloop. Daarin zijn er goede en minder goede ervaringen, en uit beiden kan men lering trekken voor het leven. Uiteraard speelt bewustzijn daarbij een grote en zeer belangrijke rol. Door allerlei ervaringen kan men de meest uiteenlopende emoties in de stadia van het leven meemaken. Genot en plezier hebben, goede of minder goede keuzes maken, juiste of onjuiste handelingen doen, en wel of niet verantwoordelijk zijn komen hier uiteindelijk ook allemaal uit voort gedurende het leven.

Astronomie & astrologie

Vanuit dat opzicht krijgen astronomie en astrologie een duidelijke waarde. Deze gaat gelijk op met de waarheidsgetrouwe natuur en handelwijze waar men niet zomaar van kan afwijken. Het heersen over de sterren of het beheerst worden door de sterren geeft daar in meer of mindere mate iets van aan. Het schetst een beeld dat de voltrekking volgens de seizoenen in de natuur en de hemellichamen voorstelt welke een vast patroon hebben en deze ook volgen. Wijsheid of levenswijsheid is echter niet iets wat per se aanwezig is of kan worden aangeleerd, maar ontstaat vooral door spirituele ervaringen en levenservaringen.

Wijsheid en levenswijsheid bestaat niet alleen uit de eigen tevredenheid van de keuzes en handelwijzen. Het bestaat vooral ook uit het toepassen van inzicht en opgedane kennis, en het bevrijd zijn van de gebondenheid aan dromen en verlangens. Wijsheid en levenswijsheid resulteert namelijk in vrijheid, en ook in het bevorderen en plaveiden van wegen voor anderen. Wijsheid en levenswijsheid zijn de waardevolle belichaming van humaniteit en medemenselijkheid. Daarbij kan het tevens het toonbeeld van liefde, dankbaarheid en vriendelijkheid zijn.

Spirituele deugden

In vroegere tijden was het ondenkbaar dat een jong persoon of een kind een vorm van wijsheid in zich had. Als reden gaf men aan dat het daar nog te onervaren voor zou zijn. Tegenwoordig treedt het steeds meer aan den dag dat er heel veel jonge mensen en kinderen zijn, die een specifiek soort wijsheid en zelfs levenswijsheid in zich meedragen. Het is deze uitingsvorm die haast tegennatuurlijk kan overkomen. Niet iedere vorm van wijsheid of levenswijsheid is echter natuurlijk, want er heerst ook aardig wat navolging op basis van wat men hoort of ziet. Ondanks dit gegeven zijn er in de huidige tijdsgeest best veel uitzonderlijke gevallen te noemen die tegennatuurlijk overkomen en onverklaarbaar blijken te zijn.

Wijsheid en levenswijsheid zijn opvallende fenomenen die als bijzonder typisch worden gezien en dikwijls een sterke aansluiting vinden binnen filosofische, religieuze en spirituele systemen. Zo past wijsheid sterk in het beeld van spiritualiteit, waarbij de kardinale deugden evenals de vijf krachten of het paramita - de perfectie vanuit het mahayana boeddhisme - een belangrijke rol inneemt. Vanuit de westerse spiritualiteit zijn er vier deugden. Deze vier deugden stonden in de oudheid zeer hoog aangeschreven binnen filosofische systemen, omdat het uiteindelijk ‘de deugden zijn waar het om draait’.  Deze vier deugden werden al in de Politeia van Plato gevonden en werden vooral in de Ethica Nicomachea van Aristoteles uitgewerkt.

De vier spirituele deugden

Deugden hebben alles te maken met de omgangsvormen en handelwijzen, welke dikwijls de levensloop op het gebied van wijsheid en levenswijsheid kunnen bepalen. Desalniettemin zijn deugden geen stelregel waar naar geleefd moet worden, maar een vrije keuze welke doorgaans wel een verstandige weg aanreikt...

Prudentia staat voor wijsheid en verstandigheid, en stelt de mens in staat om niets overhaast te doen of zonder stil te staan bij mogelijke uitkomsten van de uit te voeren handelingen. Overdenking en geduld passen ook in dit beeld. Justitia is het beeld van de onvoorwaardelijke rechtvaardigheid en rechtschapenheid, dat veelal in symbolische zin wordt uitgedrukt. Bij het menselijke handelen wordt dan ook meestal de symbolische waarde ervan geraadpleegd. 

Fortitudo is de uitdrukking dat staat voor moed en kracht, doch niet te verwarren met ego en hoogmoedigheid. Hier is het de uiterste vorm van eerbare volharding en behulpzaamheid dat de maat aangeeft van handelwijzen.  Temperantia staat voor gematigdheid en zelfbeheersing, waarbij niets zo mooi is als het behoud van waardigheid.

In andere culturen of andere landen zoals India worden de rishis als wijzen geëerd. In het jodendom zijn tradities van wijsheid bekend zoals chokhma en chakhamiem. De wijsheidstradities uit de Aziatische en Chinese oudheid zijn dikwijls bekend vanuit de diverse spirituele stromingen. In deze en vele andere culturen wordt de wijsheid echter puur als levenswijsheid beschouwd. Binnen filosofische systemen staat dit echter tevens voor psychologie en mensenkennis.