Volgens de uitgave 'Monitor Vrouwelijke Hoogleraren' (5e editie), is het percentage nog steeds ver onder de maat. De vrouwelijke wetenschappers en bestuurders aan universiteiten, universitair medische centra en in wetenschappelijke organisaties blijken voortdurend ondervertegenwoordigd te zijn. Dit moet een doorn in het oog zijn van het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren, die deze Monitor publicaties verzorgt. Nog minder dan 18 procent is vrouw, en dat terwijl er meer dan voldoende capaciteit is voor het opvolgen van vertrekkende collega's in de toekomst. Wat  is wijsheid?  Haast u langzaam..? Als dit tempo zo  door blijft gaan, dan is een gelijkwaardige verdeling van mannen en vrouwen in de wetenschap pas over zo'n 40 jaar  in zicht.... in zicht, dan wil nog niet zeggen bereikt!

Minister Jet Bussemaker is daar heel duidelijk over en wil er alles aan doen om dit proces te versnellen. Maar is een 'copy-paste' van de wet bestuur en toezicht nu ook werkbaar voor de semipublieke sector als het gaat om dit doel te bespoedigen? En een vrouwenquotum is en blijft een impopulaire maatregel in Nederland, ook al blijkt dit in landen als Duitsland nu toch iets meer zoden aan  de dijk te zetten. Tja, timing is  everything, want de minister heeft haar handen vol om geleerde lessen in herbenoemingen bij de UvA mee te nemen in de pas goedgekeurde wet versterking bestuurskracht. Daarbij dient ze iedereen op één lijn te krijgen voor de nieuwe ontwikkeling van de medezeggenschap en ook voor kwaliteitsborging van het bestuur.

De grote vraag is waarom universiteiten en gelieerde organisaties toch zo'n moeite lijken te hebben om meer vrouwen aan te stellen. Het is te kort door de bocht om te denken dat mannen dit niet zouden willen. Je kunt hierin niet gaan generaliseren door voorstanders en tegenstanders over één kam te scheren. Een feit is wel dat universiteiten en aanhangende instellingen zichzelf belangrijke kansen ontnemen door dezelfde koers te blijven varen. Want uit een vaak genoemd onderzoek 'diversity matters' van adviesbureau McKinsey, blijkt dat organisaties die diversiteit omarmen en daarmee ook gelijkwaardigheid in gender, veel beter presteren dan de organisaties die dat niet doen.

In de wetenschap kan dit bij onderzoek voor een betere kwaliteit zorgen, waarin er meer ruimte is voor creativiteit en variatie in  zienswijze. Dit kan namelijk de omstandigheden voor innovatieve ontdekkingen vergroten. Ook in financieel opzicht blijkt dit tot betere resultaten te leiden, en dat zou de wetenschappelijke educatieve sector  toch wel als muziek in de oren moeten klinken. Zeker in tijden van economische instabiliteit.

"Vrouwelijke studenten moeten zich kunnen identificeren met vrouwen op topposities, China is daarin voorbeeldgevend op universiteiten"

Er is nog een reden waarom het belangrijk is om meer vrouwelijke wetenschappers en ook bestuurders aan te stellen op topposities, namelijk vanwege de kracht van een rolmodel. Vrouwelijke studenten moeten zich ook kunnen identificeren met vrouwen op topposities, want dit geeft hen vertrouwen in kansen en mogelijkheden en dat is goed voor de motivatie en het leveren van hoge prestaties. In China hebben ze dit goed begrepen want volgens de Shanghai index heeft de top 10 van universiteiten tenminste 30% vrouwen op de hoogste posten staan. Is het toeval dat steeds meer bedrijven hun research en development verplaatsen naar Azië? Het is bekend dat de studenten daar veruit de beste cijfers halen. Voor Nederland is het dus van belang om tijdig te schakelen, want op de ranking van landen met een hoge kenniseconomie staat we er niet al te best voor. Dat kunnen incidentele top innovaties helaas niet helemaal goed maken. Het moet structureel zijn, dan pas kun je als klein land wedijveren met landen die meer slagkracht hebben. En dat begint bij diversiteit en meer gelijkwaardigheid van gender in alle rangen en standen binnen de wetenschap, waaronder zeer zeker ook op de topposities.

Doordat vrouwelijke wetenschappers en bestuurders op universiteiten verreweg in de minderheid zijn, is het lastig om de bestaande op mannen gebaseerde cultuur  te veranderen. Maar het is wel van groot belang dat dit snel gaat gebeuren, want de denk- en werkwijze kan te eenzijdig zijn met nadelige gevolgen voor onder andere vrouwen. Een voorbeeld is dat bij onderzoek meestal de fysiologie van een man het uitgangspunt is, en dat mede daardoor een diagnose kan worden gemist die voor vrouwen relevant zou kunnen zijn. Pas recent is gebleken dat vrouwen zo'n 60% meer kans hebben op bijwerkingen van medicijnen dan mannen. En bij hart en vaatziekten tonen vrouwen ook andere symptomen dan mannen. Er is dus tientallen jaren sprake geweest van de kans op, of daadwerkelijk verkeerde diagnoses. Vrouwenorganisatie Women Inc heeft dit op de kaart gezet en minister Schippers heeft het gelijk een hoge prioriteit gegeven voor nader onderzoek.

Een ander punt van discussie is seksisme en de vele vooroordelen die vrouwen ervaren op hun werk. Of dit nu bewust of onbewust gebeurt, expliciet of impliciet, het blijft hinderlijk en maakt vrouwen gedemotiveerd in hun vak als wetenschapper of bestuurder. Het zou helemaal niet moeten uitmaken of je man of vrouw bent, maar laat de prestaties voor zich spreken en zorg ook voor gelijke beloning, erkenning en waardering.